چالش‌های مادران شاغل در مسیر فرزندآوری
ارتباط فردا: در چند دهه اخیر، میزان باروری در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، کاهش چشمگیری داشته است. بر اساس آمارها، نرخ فرزندآوری در ایران از اوایل دهه ۱۳۸۰ کاهش یافته و در برخی دوره‌ها حتی به کمتر از سطح جانشینی (یعنی تعداد فرزندانی که برای ثابت نگه داشتن جمعیت یک کشور لازم است) رسیده است. یکی از گروه‌هایی که این کاهش را به شکل ملموسی تجربه کرده‌اند، زنان شاغل هستند. این زنان به دلیل محدودیت‌های زمانی، فشارهای شغلی و چالش‌های اقتصادی، با تصمیم‌گیری‌های دشواری در زمینه فرزندآوری روبه‌رو می‌شوند.
با افزایش تعداد زنان تحصیل‌کرده و ورود گسترده آن‌ها به بازار کار، انتظار می‌رود که نقش آن‌ها در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی پررنگ‌تر شود. با این حال، هنوز بسیاری از مسئولیت‌های خانوادگی بر دوش زنان است. در نتیجه، زنانی که تصمیم به فرزندآوری می‌گیرند، علاوه بر وظایف شغلی، باید با چالش‌های دیگری نیز مواجه شوند، از جمله هماهنگی بین کار و فرزندپروری، کمبود مراکز نگهداری کودک و نگرانی از تأثیر شغل بر کیفیت مادری. این مسائل باعث شده است که بسیاری از زنان یا فرزندآوری را به تعویق بیندازند یا به داشتن تعداد کمتری از فرزندان بسنده کنند.
در همین راستا، حجیه بی‌بی رازقی نصرآباد، دانشیار جمعیت‌شناسی در دانشگاه تهران، با همکاری دانشگاه یزد، تحقیقی را انجام داده است که به بررسی تجربه مادری و چالش‌های زنان شاغل در مسیر فرزندآوری می پردازد. این مطالعه، با تمرکز بر زنان شاغل در شهر تهران، تلاش کرده است تا به درکی عمیق‌تر از موانع و دشواری‌های آن‌ها در تصمیم‌گیری برای داشتن فرزند برسد.
در این پژوهش، ۲۲ زن شاغل که متأهل بودند، مشارکت داشتند و داده‌ها از طریق مصاحبه‌های عمیق با این افراد گردآوری شد. این گفت‌وگوها با هدف شناخت تجربه واقعی زنان از فرزندآوری و بررسی عوامل مؤثر بر تصمیم‌های آن‌ها صورت گرفت. سپس اطلاعات جمع‌آوری‌شده بررسی گردیدند تا چالش‌های اصلی مشخص شوند.
نتایج این مطالعه نشان می دهند که زنان شاغل با چهار گروه از چالش‌های اصلی روبه‌رو هستند: چالش‌های شغلی، فرزندپروری، اقتصادی و مسائل آموزشی فرزندان.
بسیاری از زنان، محیط کاری خود را عاملی محدودکننده در فرزندآوری می‌دانند. ساعت‌های کاری طولانی، عدم انعطاف در برنامه‌های شغلی و نبود حمایت کافی از مادران شاغل، موجب شده است که برخی از آن‌ها برای حفظ شغل خود، از داشتن فرزند صرف‌نظر کنند یا فرزندآوری را به تأخیر بیندازند.
از سوی دیگر، مسائل اقتصادی نیز تأثیر زیادی بر تصمیم‌گیری زنان دارد. هزینه‌های بالای مسکن، آموزش فرزندان و خدمات نگهداری از کودک، باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها تنها به داشتن یک فرزند بسنده کنند. در کنار این مسائل، زنان همچنین دغدغه‌های تربیتی زیادی دارند. نگرانی از کیفیت آموزش در مدارس و نیاز به ثبت‌نام فرزندان در کلاس‌های خصوصی، بر استرس و فشار آن‌ها افزوده است.
یکی از نکات مهم این پژوهش، تأکید زنان شاغل بر اهمیت حمایت‌های اجتماعی و شغلی برای تسهیل فرزندآوری است. بسیاری از زنان معتقدند که سیاست‌های حمایتی موجود، به‌درستی اجرا نمی‌شوند یا ضمانت اجرایی ندارند. برای مثال، برخی از زنان امکان استفاده از قوانین کاهش ساعت کاری برای مادران را ندارند و نگران از دست دادن فرصت‌های شغلی خود در دوران بارداری و پس از زایمان هستند. همچنین، کمبود مهدکودک‌های باکیفیت و هزینه‌های بالای مراقبت از کودک، چالشی جدی برای مادران شاغل محسوب می‌شود.
مجریان این پژوهش که نتایج آن در فصلنامه «پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی» وابسته به دانشگاه اصفهان منتشر شده اند، تلاش دارند با ارائه این یافته‌ها، راهکارهایی برای کاهش چالش‌های زنان شاغل در مسیر فرزندآوری پیشنهاد کنند. این نتایج می‌توانند برای سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران اجتماعی مفید باشند تا شرایط بهتری برای مادران شاغل فراهم کنند و بدین ترتیب از کاهش نرخ باروری در کشور جلوگیری شود.
انتهای پیام
