نگاهی به سفر وزیر خارجه حکومت جولانی به عراق

«سید رضا قزوینی غرابی» نویسنده و پژوهشگر مسائل عراق در مطلبی برای ایسنا نوشت: پس از کش و قوس های طولانی درباره سفر « اسعد الشیبانی» وزیر امور خارجه حکومت جولانی به بغداد و لغو چندباره آن بالاخره او روز جمعه ۲۴ اسفند در سفری که خبر آن از پیش از اعلام نشده بود، وارد بغداد شد.

حکومت جدید سوریه غالبا متشکل از فرماندهان و افراد وفادار به گروه تروریستی تحریر الشام است. «ابومحمد الجولانی» سرکرده این گروه که اکنون رئیس‌جمهور موقت سوریه است، سال‌ها عضو ارشد القاعده و داعش بوده و در کنار «ابوبکر البغدادی» دست به جنایات بی‌شماری علیه مردم عراق زده بود. از این رو سفر وزیر خارجه حکومت جولانی به عراق سفری مهم و در عین حال جنجالی به شمار می‌رود و دارای مخالفان و موافقانی بوده است.

عراق که تا پیش از این یکی از آخرین کشورهای عرب بود که به جرگه کشورهای شتابنده در گشایش مناسبات با حکومت جدید دمشق می‌رفت و روند مناسبات آن با دمشق احتیاط‌آمیز و کند توصیف می‌شد و حتی مقامات عالی آن برخلاف بسیاری دیگر از مقامات منطقه‌ای و بین‌المللی به جولانی بابت انتخاب (خودخوانده) به ریاست جمهوری تبریک نگفته بودند، اکنون در مسیر جدیدی از تعریف مناسبات با حکومت جدید سوریه قرار گرفته است.

شیبانی روز جمعه با مجموعه‌ای از عالی‌ترین مقامات عراق یعنی رئیس‌جمهور، نخست وزیر، رئیس پارلمان، وزیر امور خارجه، رئیس دستگاه اطلاعات و رئیس شورای امنیت ملی دیدار و گفت‌وگو کرد. این موضوع بی‌تردید به معنای اعتراف به مشروعیت نظام سیاسی جدید دمشق و بازشدن صفحه‌ای جدید از مناسبات بین دو طرف است.

شاید دیدار رئیس‌جمهور کُرد و رئیس پارلمان سنی با شیبانی امری طبیعی تلقی شود، چراکه کردها و اهل سنت عراق پیش از این نشان داده بودند که از ارتباط با حاکمیت جدید سوریه استقبال می‌کنند و حتی رفتارها و اظهارات برخی رهبران سنی عراق نشان می‌داد تا چه اندازه در همان امتداد عربی-ترکی-آمریکایی از سقوط اسد و به قدرت رسیدن بنیادگرایان سنی تندرو و ریاست‌جمهوری جولانی، خرسند هستند.

اما دیدار نخست‌وزیر عضو چارچوب هماهنگی شیعیان که برخی رهبران آن مواضع سختی علیه جولانی و حکومت او اتخاذ کرده بودند، بسیار قابل توجه است. البته تردیدی نیست که عوامل مختلف داخلی و خارجی از جمله فشارهای بین‌المللی بر دولت سودانی برای تسریع در ایجاد روابط با حکومت جدید سوریه بی‌تأثیر نبوده است. آنچه در سوریه می‌گذرد بخشی از یک طراحی خارجی است که عراق تمایلی یا توانی برای ایستادگی در مقابل آن را ندارد.

عراق مرزهای طولانی با سوریه دارد و تحولات امنیتی در سوریه تأثیرات غیر قابل انکاری در عراق دارد و تنش در روابط بغداد و سوریه و هرگونه ناآرامی در این کشور باعث نگرانی‌هایی برای بغداد در حوزه‌های امنیتی می‌گردد. لذا بغداد فارغ از فشارهای بین‌المللی برای پذیرش نظام جدید سوریه، لاجرم محکوم به هماهنگی‌های سیاسی و امنیتی با حاکمان جدید دمشق برای تأمین امنیت خود است.

لیکن این موضوع در نهایت چیزی از این واقعیت تاریخی نمی‌کاهد که دولت عراق به شکل عام و چارچوب هماهنگی شیعیان به طور خاص، در نهایت و پس از ارزیابی‌های احتیاط آمیز که ناشی از واهمه و نگرانی بغداد از رویکردهای حاکمان جدید دمشق بود، از وزیر خارجه گروهی استقبال کرد که عمده رهبران آن تحت تعقیب بین‌المللی بوده‌اند و هنوز نیز به نظر نمی‌رسد که بنیان‌های رادیکال فکری آنان تغییر ریشه‌ای یافته باشد. تحولات متعلق به اقلیت‌های شیعه و علوی و رفتارهای غیر انسانی با آنان و بخشی از رخدادها در سوریه در حوزه های اجتماعی و فرهنگی نیز همین را نشان می‌دهد.

 البته این موضوع یعنی گشایش روابط با عراق برای حکومت جدید دمشق، خوشایند است. مشروعیت این حکومت به وسیله کشور منطقه‌ای و عربی مهم دیگری که بخشی از جبهه مبارزه با داعش بود و البته همسایه مهم آن است، به رسمیت شناخته می‌شود. تقویت مناسبات رهبران سنی عراق با حاکمان جدید به تعمیق سریع‌تر روابط لایه‌ای مهم از جامعه عراق با سوریه کمک می‌کند.

تقویت مناسبات حکومت جولانی با رهبران اقلیم کردستان و آمدوشدهای آنان که روابط خوبی با کردهای شمال شرق سوریه دارند می‌تواند آثار مطلوبی برای دمشق در مسئله کردها داشته باشد، کما اینکه در حوزه اقتصادی دمشق به شدت به بازگشت مناسبات تجاری با عراق نیازمند است.

احیای مناسبات تجاری دو طرفه، سالانه می‌تواند سود ۲ میلیارد دلاری در اختیار حکومت سوریه قرار دهد. افزون بر اینکه در صورت عادی شدن شرایط حضور گردشگران مذهبی عراقی در سوریه، این موضوع می‌تواند سود سرشاری را نصیب دمشق کند.

پیام شیبانی در کنفرانس خبری مشترک با وزیر امور خارجه عراق در بغداد که گفته بود «سوریه و عراق باید در کنار یکدیگر بایستند تا مانع از هرگونه دخالت در امور داخلی‌شان شوند. سوریه و عراق باید با همکاری با یکدیگر جلوی هرگونه دخالت تحمیلی خارجی از سوی قوای خارجی را بگیرند » به نظر می‌رسد اشاره‌ای غیر مستقیم به تهران برای فاصله‌گذاری روابط است.

باور آن‌ها این است که با سفر وزیر خارجه جولانی به بغداد و پذیرش ضمنی مشروعیت حکومت جدید توسط عراق، ایران دچار انزوای منطقه‌ای می‌شود و مناسبات عراق هم‌پیمان با ایران، با سوریه، موضع تهران در خصوص حاکمان جدید دمشق و جایگاه گروه‌های مقاومت که روزگاری در سوریه علیه گروه‌های تکفیری می‌جنگیدند را تضعیف و به گوشه خواهد برد.

فارغ از اینکه در پذیرش حکومت جدید سوریه توسط بغداد سهم واقع‌گرایی در خصوص رابطه با حاکمان جدید همسایه بیشتر بوده است یا فشارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، این سفر به معنای گشایش کامل و سریع مناسبات نیست و در حقیقت آغاز مرحله همکاری‌ها در چارچوب تشکیل یک کمیته عالی مشترک برای بررسی جزئیات همکاری در بخش‌های مختلف خواهد بود.

سیاستمداران شیعی مخالف این رابطه نیز احتمالا در نهایت با پذیرش امر واقع و شرایط داخلی و خارجی به تدریج پذیرای این مناسبات گردند. با این حال نکته مهمی که نباید فراموش کرد این است که تحولات داخلی سیاسی و امنیتی سوریه، ثبات آن یا بروز تنش های جدی و مؤثر، هم می‌تواند از متغیرهای مهم در شکل مناسبات آینده آن با عراق باشد.

انتهای پیام