قانونی که برای زنده ماندن در اولویت نیست؛ برای مقابله با بزرگترین معضل محیط زیستی چه باید کرد؟
به گزارش خبرنگار مهر، در تقویم رسمی کشورمان، ۲۹ دی ماه به عنوان «روز ملی هوای پاک» ثبت شده است. به همین مناسبت، هفته جاری به عنوان «هفته هوای پاک» گرامی داشته می‌شود. شعار هفته هوای پاک در سال جاری «عزم ملی برای هوای پاک با انرژی تجدید پذیر» نام‌گذاری شده است.
آلودگی هوا یکی از معضلات بزرگ محیط‌زیستی است که در بسیاری از کلانشهرهای ایران به یک بحران تبدیل شده است. در این راستا، سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌ویژه در بخش محیط زیست انسانی، تلاش دارد تا با شناسایی علل اصلی آلودگی و ارائه راهکارهایی برای کاهش آن، شرایط زیست‌محیطی را بهبود ببخشد.
در شهرهایی مانند تهران، که با رشد سریع جمعیت و گسترش استفاده از خودروهای شخصی مواجه هستند، آلودگی هوا به یک بحران مداوم تبدیل شده است.
در چنین شرایطی، اجرای قوانین و سیاست‌های زیست‌محیطی، از جمله قانون هوای پاک، نقش حیاتی در کنترل و کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کند. این قانون با هدف کاهش آلاینده‌ها، کنترل منابع تولید آلودگی و توسعه حمل‌ونقل عمومی، تصویب شده است. یکی از مهمترین راهکارهای کاهش آلودگی هوا، کاهش استفاده از خودروهای شخصی و گسترش حمل‌ونقل عمومی پاک و پایدار است.
البته قانون هوای پاک در ۳۴ ماده پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی به تأیید شورای نگهبان رسید که دستگاه‌های متعددی را ملزم به رعایت اصول و قوانینی مشخص برای دست یابی به اهداف و تأمین هوای پاک به ویژه در کلانشهرهای کشور می‌کرد. اما تاکنون این قانون به درستی اجرا نشده و به همین علت نتایج اثر بخشی هم نداشته است.
همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است
شینا انصاری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره این موضوع اظهارداشت: وقتی در اواخر دهه هفتاد شمسی، روز ۲۹ دی‌ماه به عنوان روز ملی هوای پاک به تصویب رسید، امید بر این بود که با اجرای برنامه ملی کاهش آلودگی هوای شهر تهران که در سال ۱۳۷۹ در هفت محور به تصویب رسید، حتی در دی‌ماه هم با توجه به وقوع پدیده وارونگی دما و تشدید آلودگی هوا در این ایام از سال شاهد آلودگی هوا در تهران نباشیم. ولی اجرا نشدن برنامه‌ها در سال‌های بعد موجب شد که نه تنها در تهران که در هفت کلان‌شهر کشور، آلودگی هوا به یکی از مهمترین مسائل محیط زیستی کشور تبدیل شود.
وی افزود: پس از گذشت هفت سال از تصویب قانون هوای پاک، همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است. از مجموع ۱۶ محور عملیاتی قانون هوای پاک و از ۲۲۸ حکم شناسایی شده برای ۲۳ دستگاه اجرایی، ۲۸ حکم انجام شده، ۱۳۸ حکم به صورت ناقص اجرایی شده، و ۶۲ حکم نیز انجام نشده است.
حل مسئله آلودگی هوا به‌رغم وجود قوانین در اولویت قرار نداشته است
انصاری بیان داشت: ارزیابی محورهای اصلی قانون هوای پاک نشان می‌دهد حل مسئله آلودگی هوا به‌رغم وجود قوانین و آئین‌نامه‌ها به دلایل مختلف در اولویت قرار نداشته است. به بیان دیگر پیامدهای خطرناک آلودگی هوا به‌صورت کامل درک نشده‌اند. مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ملموس و عینی نبوده‌اند و خسارات اقتصادی آلودگی هوا گرچه بارها و بارها گفته شده‌اند، ولی گویی شناخت دقیقی از عمق و وسعت مسئله وجود نداشته است. تا زمانی که «سیاست‌های هوای پاک» فاقد اهمیت و اولویت درخور باشد، صرف وضع قوانین نمی‌تواند به حل مسئله منجر شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ما در سازمان حفاظت محیط زیست به «آلودگی هوا» به‌مثابه یک مسئله فرابخشی نگاه می‌کنیم و متناسب با آن به صورت مستمر برای هماهنگی و اقدام دستگاه‌ها در چارچوب قوانین و اسناد بالادستی تلاش می‌کنیم.
صدور حکم برای ۵ نفر از مدیران وقت که در اجرای قانون هوای پاک ترک فعل داشتند
البته علی القاصی رئیس کل دادگستری استان تهران گفت: مراجع تصمیم گیر در حوزه آلودگی هوا بسیار متعددند و بعضاً دارای علاقه‌مندی‌های سازمانی متناقض با یکدیگر هستند. سیستم واحد تصمیم سازی و تصمیم گیری در حوزه آلودگی هوا در کشور وجود ندارد. تعدد و پراکندگی مجریان قوانین و مقررات و عدم تناسب میزان پیشرفت برنامه‌ها از دیگر مسائل است.
وی در خصوص ترک فعل برای برخی اشخاص دارای مسئولیت در حوزه قانون هوای پاک، گفت: در رابطه با ترک فعل‌های رخ داده در دادسرای عمومی و انقلاب تهران پرونده‌ای تشکیل شد که پس از انجام بررسی‌های تخصصی از سوی سازمان بازرسی و سایر نهادهای نظارتی، علیه ۵ نفر از مدیران وقت به لحاظ ترک فعل و با عنوان سوء‌استفاده از مقام و موقعیت شغلی کیفرخواست صادر و در نهایت منجر به محکومیت این اشخاص شد.
چالش‌های اصلی مقابله با آلودگی هوا در کلانشهرها و شهرهای صنعتی
صدیقه ترابی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص بزرگترین چالش‌ها در مقابله با آلودگی هوا گفت: این چالش‌ها در شهرهای مختلف متفاوت است. در کلان‌شهرهایی همچون تهران و مشهد، بزرگترین چالش‌ها ناشی از منابع متحرک، به‌ویژه وسایل نقلیه و سوخت‌هایی است که این وسایل استفاده می‌کنند. اما در شهرهایی مانند اصفهان، اراک و البرز، منابع ثابت و فعالیت‌های صنعتی بیشتر در ایجاد آلودگی هوا نقش دارند. این تفاوت‌ها به این معنا نیست که در شهرهایی که منابع متحرک نقش بیشتری دارند، منابع ثابت یا فعالیت‌های صنعتی هیچ سهمی ندارند، یا بالعکس. با این حال، ریشه‌ای‌ترین مشکل ما در هر دو دسته منابع متحرک و ثابت، کنترل و مدیریت این منابع است که امیدواریم به آن توجه ویژه‌ای شود تا شرایط بهبود یابد.
هفته هوای پاک، نمادی از اهمیت حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی هوا است
زهره عبادتی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران، نیز در خصوص اهمیت هفته هوای پاک و اهداف آن گفت: هفته هوای پاک در واقع با توجه به اهمیتی که حفظ محیط زیست و داشتن هوای سالم برای همه ما دارد، در ایران یک هفته را تحت عنوان هفته هوای پاک اختصاص داده‌اند. معمولاً در این هفته یک سری اقدامات نمادین برای نشان دادن اهمیت حفظ هوای پاک و از بین بردن آلودگی هوا انجام می‌شود.
وی افزود: امسال شعار ملی که بابت هفته هوای پاک در نظر گرفته‌اند، “عزم ملی برای هوای پاک با انرژی تجدید پذیر” است که شعاری بسیار پرمعنا محسوب می‌شود. در حال حاضر، با توجه به مشکلات جدی که در مورد مصرف سوخت‌های تجدید ناپذیر مانند سوخت‌های فسیلی داریم، باید حتماً تمام تلاش خود را کنیم که به سمت استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر حرکت کنیم تا بتوانیم سال‌های طولانی از این انرژی بهره‌مند شویم و بخشی از منابع طبیعی را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم.
کمبود منابع اعتباری؛ چالش جدی اجرای قانون هوای پاک در تهران
معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران، با اشاره به چالش‌های اجرای قانون هوای پاک اعلام کرد: کمبود منابع اعتباری یکی از دلایل اصلی عدم تحقق عملکرد و خروجی مطلوب این قانون است.
وی این خصوص گفت: یکی دیگر از چالش‌های خیلی جدی که باعث شده قانون هوای پاک عملکرد و خروجی لازم را نداشته باشد، مسئله منابع اعتباری است. متأسفانه، منابع اعتباری مشخص و قابل توجهی برای حل مشکل آلودگی هوا در نظر گرفته نشده است و بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل عدم تأمین اعتبار برای انجام وظایفشان در اجرای این قانون با مشکل مواجه شده‌اند.
این مقام مسئول تصریح کرد: اجرای قانون هوای پاک نیازمند تأمین اعتبارات کافی و حمایت عملی از سوی نهادهای ذی‌ربط است و بدون این منابع مالی، اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا با موانع جدی مواجه خواهد شد.
۷ سال از تصویب قانون هوای پاک می‌گذرد ولی حل مسئله آلودگی هوا به‌رغم وجود قوانین در اولویت قرار نداشته است و این مشکل نه تنها رفع نشده بلکه امسال نسبت به سال پیش افزایش یافته است. اکنون باید منتظر ماند و دید چه اقدام عاجل و مؤثری برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها انجام می‌شود و آیا شهروندان از دست ذرات معلق راحت می‌شوند و می‌توانند با خیال آسوده و در هوایی پاک تنفس کنند یا همچنان مانند سال‌های گذشته دستگاه‌ها کم کاری کرده و به بهانه‌های مختلف توپ مقابله با آلودگی هوا را به هم پاس می‌دهند؟!
