عملکرد موفق شبکه پدافند هوایی در رزمایش اقتدار/ کدام سامانه‌ها در عملیات‌ها حضور داشتند؟
خبرگزاری مهر- گروه سیاست- هادی رضایی: در جنگ‌های نوین، تسلط بر آسمان و فضای یکی از ارکان بسیار مهم و تعیین کننده در دستیابی به برتری استراتژیک و البته نظامی است. پدافند هوایی به عنوان سپری دفاعی در برابر تهدیدات هوایی، موشکی و پهپادی، نقشی حیاتی در حفاظت از مرزها، زیرساخت‌های حیاتی مانند سدها و مخازن آب، بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها و مراکز حساس نظامی-امنیتی و هسته‌ای و البته در کنار حفاظت و حراست از کارخانجات، پالایشگاه‌ها، بنادر و… ایفا می‌کند.
با پیشرفت فناوری‌های تهاجمی نظیر جنگنده‌های رادار گریز، پهپادهای پیشرفته، موشک‌های کروز و بالستیک، و جنگ الکترونیک، نیاز به سامانه‌های پدافند هوایی هوشمند، چندلایه و یکپارچه بیش از پیش آشکار شده است و جنگ‌های که اخیر در غرب آسیا مانند تهاجم همه جانبه رژیم صهیونیستی به غزه، لبنان و سوریه و همچنین نبرد در میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در قفقاز و حتی جنگ اوکراین و روسیه اهمیت پدافند هوایی چند لایه و کار آمد را بیش از پیش نمایان کرد. عملیات وعده صادق یک و دو و موفقیت چشم گیر عملیات موشکی نیروی هوا فضای سپاه در انهدام اهداف نظامی در سر زمین‌های اشغالی بیش از پیش این حقیقت را آشکار کرد که قدرت‌های نظامی برتری و مدعی داشتن لایه‌های مختلف پدافندی با پیش رفته ترین سامانه‌های پدافندی مانند گنبد آهنین، سامانه فلاخن داوود، سامانه‌های پیکان و… نیز در حوزه پدافندی آسیب پذیر هستند.
ایران به عنوان کشوری با موقعیت ژئوپلیتیک حساس و تجربه جنگ تحمیلی، سرمایه گذاری قابل توجهی در توسعه سامانه‌های پدافند هوایی بومی انجام داده و امروز به یکی از قدرت‌های منطقه‌ای و حتی جهانی در این حوزه تبدیل شده است.
اهمیت پدافند هوایی در جنگ‌های نوین
۱. مقابله با تهدیدات چندلایه: جنگ‌های اخیر (مانند درگیریهای اوکراین، روسیه و قفقاز) نشان داده‌اند که نبردها با ترکیبی از پهپادها، موشک‌ها، جنگ الکترونیک و حملات سایبری همراه اند. پدافند هوایی مدرن باید توانایی رهگیری همزمان اهداف در ارتفاع بالا، متوسط و پایین را داشته باشد.
۲. حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی: تأسیسات هسته‌ای، پالایشگاه‌ها، مراکز فرماندهی و شهرها در برابر حملات هوایی آسیبپذیرند.
۳. ایجاد بازدارندگی: وجود پدافند هوایی قوی، هزینه حملات دشمن را افزایش داده و به عنوان ابزار بازدارندگی عمل می‌کند.
۴. همگرایی با جنگ الکترونیک و سایبری: پدافند هوایی امروزی تنها محدود به سامانه‌های سخت‌افزاری نیست، بلکه با رادارهای ضد اختلال، جنگ نرم افزاری و سایبری نیز پیوند خورده است.
توانمندیهای ایران در حوزه پدافند هوایی
ایران با تکیه بر دانش بومی و عبور از تحریم‌ها، به تولید سامانه‌های پدافندی پیشرفته دست یافته است. مهمترین دستاوردها عبارتند از:
۱. سامانه‌های موشکی برد بلند و متوسط
-سامانه باور ۳۷۳ (Bavar-373): این سامانه بومی که به عنوان معادل ایرانی اس -۳۰۰ روسی شناخته می‌شود، توانایی رهگیری اهداف در فاصله بیش از ۳۰۰ کیلومتر و ارتفاع ۳۲ کیلومتری را دارد. برد بالای آن، امکان پوشش گسترده‌تر فضای هوایی را فراهم می‌کند.
– سامانه ۱۵ خرداد (Khordad 15): با برد عملیاتی ۱۲۰ کیلومتر، قادر به شناسایی و انهدام همزمان ۶ هدف هوایی از جمله جنگنده‌های نسل پنجم (مانند F-35) است.
– رعد (Raad) و سوم خرداد: این سامانه‌ها برای مقابله با اهداف در برد متوسط و کوتاه طراحی شده‌اند و در رزمایش‌ها عملکرد موفقیتآمیزی داشته‌اند.
۲. شبکه راداری یکپارچه
– رادارهای سه بعدی مانند قدیر (برد ۱۱۰۰ کیلومتر) و مرصاد (برد ۴۵۰ کیلومتر) که توانایی ردیابی اهداف پنهان کار (Stealth) و پهپادهای کوچک را دارند.
– رادارهای پرتابل نظیر فجر و کاشان -۲ که برای استقرار سریع در مناطق مرزی مناسب اند.
۳. پهپادهای پدافندی
پهپادهایی مانند مهاجر، کرار و ابابیل که به عنوان سکوهای شناسایی، هدف کاذب یا حتی حامل سلاح برای حمله به اهداف هوایی دشمن استفاده می‌شوند.
۴. جنگ الکترونیک و سایبری
ایران در توسعه سامانه‌های اخلالگر امواج راداری و فریب سامانه‌های ناوبری دشمن (مانند GPS) پیشرفتهای چشمگیری داشته است.
رزمایش‌های اخیر و آزمون میدانی
در ماه‌های اخیر، ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت هماهنگی و هدایت شبکه یک پارچه پدافند هوایی کشور و قرارگاه مرکزی خاتم چندین رزمایش پدافندی برگزار کرده که مهمترین آنها رزمایش اقتدار پدافند هوایی ۱۴۰۳ بود.
در این رزمایش:
– سامانه‌های باور ۳۷۳، خرداد ۱۵ و رعد در شرایط عملیاتی مختلف (شبانه روزی، آب و هوایی نامساعد) آزمون شدند.
– شبیه سازی حملات ترکیبی شامل پهپادهای سبک و سنگین، موشک‌های کروز و بالستیک انجام شد.
– هماهنگی بین نیروی هوایی، پهپادی و پدافند هوایی به نمایش گذاشته شد.
– استفاده از هدف‌های پرنده شبیه سازی شده با قابلیت‌های نزدیک به جنگنده‌های نسل پنجم (مانند F-35) برای آزمون سامانه‌های راداری و موشکی.
این رزمایش‌ها نه تنها توان عملیاتی ایران را تقویت می‌کنند، بلکه پیامی بازدارنده به رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه ای ارسال می‌نمایند.
نتیجه
کشور عزیزمان ایران با تکیه بر استراتژی «دفاعی-تهاجمی» و توسعه سامانه‌های بومی، جایگاه خود را به عنوان قدرت پدافندی در خاورمیانه تثبیت کرده است. توانمندی‌هایی مانند باور ۳۷۳، شبکه راداری پیشرفته و ادغام پهپادها در پدافند هوایی، نشاندهنده بلوغ فناورانه ایران است. با این حال، حفظ این برتری نیازمند سرمایه گذاری در فناوری‌های نوین (هوش مصنوعی، سایبری) و تقویت همکاریهای منطقه‌ای است. در جنگ‌های آینده، پدافند هوایی نه تنها یک سپر دفاعی، بلکه ابزاری کلیدی برای شکل دهی به معادلات امنیتی خواهد بود.
در ادامه این گزارش مروری کوتاه بر رزمایش اخیر نیروی پدافند هوایی ارتش داریم:
رزمایش اقتدار پدافند هوایی ۱۴۰۳
در ادامه سلسله رزمایش‌های برگزار شده نیروهای مسلح، مرحله دوم رزمایش اقتدار پدافند هوایی ۱۴۰۳ از بامداد سه شنبه ۱۶ بهمن ماه با محوریت نیروی پدافند هوایی ارتش در جنوب و مرکز ایران آغاز شد و بنابر اعلام مسئولان ارتش در این رزمایش، انواع سامانه‌های موشکی، توپخانه ای، راداری، شنود الکترونیکی و سیگنالی، اطلاعات و شناسایی و دیده بانی تحت هدایت شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور در به اجرای مأموریت پرداختند.
در این رزمایش که با هدایت شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور در مناطقی از جنوب غرب و مرکز کشور برگزار شد عملیات کشف، شناسایی، رهگیری، درگیری و انهدام اهداف متخاصم دشمن به انجام رسید. در این مرحله از رزمایش نیروی پدافند هوایی ارتش با استفاده از تجهیزات راداری بومی و شبکه دیده‌بانی گسترش یافته در منطقه عمومی رزمایش نسبت به کشف و شناسایی اهداف حمله‌ور اقدام کرد.
مراکز فرماندهی و کنترل در این رزمایش با استفاده از سامانه‌های راداری اکتیو و پسیو پیشرفته و بومی و با بهره‌گیری از پایش سیگنالی و الکترواپتیک، عملیات پایش منطقه رزمایش را انجام می‌دهند و به محض کشف هدف متخاصم با استفاده از سامانه‌های هوشمند فرماندهی و کنترل، سامانه پدافندی متناسب با اهداف متخاصم را برای مقابله وارد مدار عملیاتی می‌کنند.
مقابله با پهپاد های پرسه زن / شلیک موفق سامانه موشکی مجید در جنوب غرب کشور
در مرحله دوم رزمایش اقتدار پدافند هوایی ۱۴۰۳ ارتش، دفاع قاطع در برابر تهاجم انبوه دشمن با به‌کارگیری و بهره برداری از شبکه دیده بانی بصری در کشف و گزارش حملات پهپادی ارتفاع کم در سطح شبکه یکپارچه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی کشور انجام شد.
در ادامه پس از کشف و شناسایی انواع پرنده‌های بدون سرنشین دشمن، سامانه موشکی مجید با این اهداف درگیر و با شلیک موفق این سامانه هدف متخاصم در آسمان منطقه عمومی رزمایش سرنگون شد.
حصول اطمینان از برقراری ارتباطات امن و چند لایه میان سامانه‌های پدافندی با مراکز فرماندهی و کنترل شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور، انجام اقدامات تأمینی و مقابله‌ای در برابر حملات سایبری بر علیه سامانه‌های راداری و موشکی و ارتباطی از دیگر اقدامات انجام شده در این مرحله از رزمایش است.
انهدام هدف متخاصم با شلیک سامانه موشکی جوشن
در مرحله دوم رزمایش اقتدار پدافند هوایی ۱۴۰۳ نیروی پدافند هوایی ارتش، سامانه موشکی ارتفاع متوسط جوشن موفق شد هدف واگذاری توسط شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور را با موفقیت مورد اصابت قرار دهد.
پس از حمله هواگردهای دشمن فرضی به منطقه عمومی رزمایش، اهداف توسط سامانه‌های راداری کشف و بلافاصله پس از شناسایی توسط شبکه یکپارچه پدافند هوایی به سامانه موشکی جوشن واگذار و با شلیک موفق موشک از سامانه جوشن هدف متخاصم سرنگون شد.
بنا بر این گزارش، سامانه موشکی جوشن با استفاده از یک رادار قدرتمند و پسیو (غیر فعال) می‌تواند اهداف را بدون ارسال تشعشع راداری کشف و با هدایت موشک به سمت هدف آن را منهدم کند. استفاده از سامانه‌های راداری پسیو می‌تواند علاوه بر ایجاد مزیت چابکی برای سامانه‌های موشکی، شناسایی محل استقرار این سامانه را برای دشمن سخت‌تر کند.
انهدام هدف برد بلند با شلیک «باور ۳۷۳»/ مقابله همزمان باور و «اس ۳۰۰» با اهداف متخاصم
در بخش پایانی رزمایش پدافند هوایی اقتدار ۱۴۰۳، سامانه راهبردی و برد بلند پدافند هوایی باور ۳۷۳ اهداف متخاصم را در ارتفاع بالا مورد اصابت قرار داد و سرنگون کرد.
بامداد روز چهارشنبه و در بخش نهایی مرحله دوم رزمایش پدافند هوایی اقتدار ۱۴۰۳ سامانه راهبردی و برد بلند و بومی باور ۳۷۳ نیروی پدافند هوایی ارتش پس از واگذاری هدف توسط شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور به این سامانه با شلیک موشک، هدف متخاصم را سرنگون کرد.
در این بخش از رزمایش با حمله هواگردهای دشمن به منطقه رزمایش در کویر مرکزی، سامانه بومی باور ۳۷۳ با این هدف درگیر شد و با موفقیت هدف واگذاری را سرنگون کرد.
حضور همزمان سامانه‌های پدافند هوایی اس ۳۰۰ و باور ۳۷۳ و تلفیق عملیاتی این سامانه‌ها با یکدیگر برای مقابله با اهداف ارتفاع بلند از نکات شاخص این رزمایش بود.
