جسدهایی که از دانشگاه سر در می‌آورند | گزارشی درباره اهدای جسد برای امور آموزشی به دانشکده‌های پزشکی
همشهری آنلاین– رابعه تیموری:با آن که چند ماهی از فوتش گذشته و در این مدت در حوضچه سردخانه سالن تشریح بوده، اما حالا قرار گرفتن جسدش بر روی میز فلزی تشریح شاگردانش را غصه‌دار کرده است. استاد مهربان عمری در همین اتاق به آموزش دانشجویانش مشغول بوده و با تشریح اعضای مختلف جسدهایی که به دانشگاه اهدا شده، شاگردانش را برای پوشیدن روپوش پزشکی و درمان بیماران آماده کرده است. ٤ سال پیش از فوتش هم جسدش را برای آموزش دانشجویان اهدا کرده تا تن خاکی بی‌جان او، رسالتش برای پرورش نوپزشکانی ماهر و کارآمد را به آخر برساند. او یکی از ده‌ها انسان مهربانی است که جسد آنها پس از فوتشان به مراکز دانشگاهی بخشیده می‌شود:
بیشتر بخوانید:این یک توصیه جدی است | جسدتان را اهدا کنید!
آخرین درس استاد
جسد استاد را با احتیاط از حوضچه فیکس بیرون می‌آورند و توی کاوری نمدار می‌پیچند. با باز شدن در حوضچه جعبه مانند استیل، بوی فرمالین از فضای خنک سردخانه نقلی به هوای راهرو می‌لغزد. برای فاسد نشدن جسد مخلوطی از فرمالین، گلیسیرین، آتانول و فنل منجمد را در عروق جسد تزریق کرده‌اند و بعد از گذشت ٦ ماه از مرگ استاد، جسدش سالم باقی مانده است. وقتی جسد استاد وارد سالن تشریح می‌شود، ترس گنگی که از روبرو شدن با یک جنازه در چشم‌های دانشجویان نشسته، به اشک تبدیل می‌شود و همهمه سالن جای خود را به صدای صلوات‌هایی می‌دهد که برای شادی روح استاد می‌فرستند. دانشجویانی که در سالن تشریح حضور دارند و قرار است امروز دوره آناتومی و علوم مرتبط با تشریح بدن را شروع کنند، نودانشجو هستند ودر زمان حیات استاد شاگرد او نبوده‌اند، اما از دانشجویان قدیمی‌تر تعریف و تمجیدهای بسیاری از ویژگی‌های اخلاقی استاد شنیده‌اند و خوب می‌دانند این مرحوم نازنین در حق آنها چه مهربانی بزرگی کرده است.
یک جسد برای آموزش ٢۵ دانشجو
جسد را روی میز تشریح قرار می‌دهند و مهتابی‌های باریک معلق از سقف روشن می‌شوند تا دانشجویان مراحل تشریح را بهتر ببینند. امروز باید آناتومی پا را بشناسند و پارچه نمدار و نایلون روی یکی از پاهای جسد را کنار می‌زنند تا این عضو را بشکافند و بدانند زیر لایه پوست پا چه خبر است. ٢۵ دانشجوی کلاس باید با همین یک جسد موجود مراحل تشریح را بی‌اموزند، اما دانشجویانی که نتوانسته‌اند دور میز بایستند هر چقدر از لابه لای سر و شانه‌های همکلاسی‌های‌شان سرک می‌کشند، نمی‌توانند رگ و پی شکافته زیر پنس و چاقوی تشریح را ببینند و مجبورند به دیدن تصاویر آنها در تلویزیون‌های مداربسته سالن قناعت کنند. پیش از آن که وقت کلاس به‌پایان برسد، قسمت‌های شکافته شده جسد را بخیه می‌زنند تا جسد را به سردخانه منتقل کنند. پیکر بی‌جان استاد برای گذراندن دوره آناتومی دانشجویانی که در دو سه سال اخیر وارد دانشکده پزشکی می‌شوند، کفایت می‌کند و می‌تواند حدود ٣ تا ۵ سال در دانشگاه و در کنار دانشجویان بماند.
حوضچه‌ای که خالی می‌ماند
جسد استاد دیگر نباید در حوضچه فیکس بماند و این جعبه استیل تا وقتی جسد اهدایی بعدی برسد خالی می‌ماند. پیش از استاد، یکی از همکاران او بار آموزش بی‌صدا و خاموش دانشجویان را به دوش می‌کشید و درحالی‌که ٧ سال از فوتش گذشته بود، پیکرش برای آموزش در اتاق تشریح استفاده می‌شد، اما از آن جا که جسدش به دلیل بریده شدن و خرد شدن متعدد برای آموزش دیگر قابل استفاده نبود، به‌تازگی به پزشکی قانونی تحویل داده شده تا با نظارت خانواده اش به خاک سپرده شود.
تعداد قابل‌توجهی از اهداکنندگان جسد به دانشکده پزشکی را اساتید این فن تشکیل می‌دهند و شماری از اولیای دانشجویان، معلمان و پزشکان هم در زمان حیات‌شان وصیت کرده‌اند که جسد آنها به دانشکده پزشکی اهدا شود. در سال‌های اخیر که تامین جسد برای آموزش غالبا از طریق اهدا انجام می‌شود، اکثریت قریب به اتفاق کسانی که می‌ت آنها برای فعالیت‌های علمی وقف می‌شوند، تحصیلات دانشگاهی دارند.
دست و دلبازی برای مراکز دولتی
از اوایل دهه ٦٠ که با فتوای امام خمینی (ره)استفاده از جسد مسلمانان برای اهداف آموزشی مجاز شناخته شد، سازمان پزشکی قانونی اجساد افراد مجهول الهویه را رایگان در اختیار دانشکده‌های پزشکی می‌گذاشت، اما حالا که تعداد دانشجویان پزشکی افزایش پیدا کرده و استفاده از اجساد این افراد با محدودیت‌هایی روبرو شده، اقبال در اختیار داشتن جسدی رایگان اغلب نصیب مراکز دانشگاهی دولتی شاخص می‌شود و بسیاری از مراکز دانشگاهی آزاد و غیر دولتی باید با پرداخت حدود ٢٠٠ میلیون این اجساد را از پزشکی قانونی خریداری کنند. اگر چه در سال‌های اخیر کسانی که فرم اهدای جسد را پر و برای باقی ماندن میت‌شان در جمع دانشجویان رشته پزشکی اعلام آمادگی می‌کنند، تعدادشان افزایش پیدا کرده، اما اهداکنندگان هم بیشتر تمایل دارند جسد خود را به مراکز دولتی هدیه کنند!
کمبود جسد در مراکز دانشگاهی
دانشگاه‌ها سالانه به حدود۵۰۰ جسد برای آموزش نو دانشجویان نیاز دارند، درحالی‌که شمار جسدهای اهدایی به این مراکز به ١٠٠ جسد هم نمی‌رسد.
با هماهنگی سازمان پزشکی قانونی کشور با دفاتر اسناد رسمی در تهران، شیراز، اصفهان و مشهد وصیت محضری اهدای جسد به‌صورت رایگان انجام می شود، اما اگر اهداکننده در زمان حیاتش موافقت خانواده اش را برای گردن نهادن به این خواست قلبی خود جلب نکند و اولیای دم او حاضر به تحویل جسد نشوند، این وصیت اهداکننده جامه عمل نمی‌پوشد. استفاده از اجساد در سالن تشریح نیاز به شرایطی دارد و جسد نباید دچار فساد و جراحت باشد. به همین دلیل اجساد اغلب معتادان خیابانی و کسانی که در سوانح دچار قطع عضو یا جراحتی جدی شده‌اند، برای آموزش قابل استفاده نیست. از زمان فوت شخص تا اهدای جسد او هم اگر زمان زیادی بگذرد و جسد دچار فساد و جراحت شود، قابلیت استفاده در مراکز آموزشی را ندارد.
