برادر فتحعلی شاه را در این حمام کور کردند؟
همشهری آنلاین– شهره کیانوش راد: گرمابه بوعلی در دزاشیب یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های شمیران است که قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد. گرمابه بوعلی پس از سال‌ها متروکه ماندن، اکنون تغییر کاربری داده و به رستوان تبدیل شده است، اما در روزگار گذشته آنقدر شهرت داشت که شاه و شاهزاده هم برای حمام کردن روانه این منطقه خوش آب و هوای شمیران می‌شدند تا در حمام محله دزاشیب تنی به آب بزنند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
روایت نه چندان معتبر!
حمام در کنار تکیه دزاشیب واقع بود و اهالی قدیمی از این پاتوق محلی خاطرات بسیاری دارند. روایت شده که فتحعلی شاه قاجار برادری به نام حسینقلی خان داشت که رقیب شاه بود و ادعای پادشاهی می‌کرد. شاه تصمیم گرفت او را تنبیه کند و به همین دلیل او را به باغی در فرمانیه فرستاد؛ جایی که از دارالاخلافه دور بود و تنبیه درخوری برای این برادر یاغی به شمار می‌رفت، اما رابطه این دو برادر آنقدر شکراب شده که حتی تبعید هم فتحعلی‌شاه را راضی نکرد.
در روایت های غیر معتبر آمده که فتحعلی شاه، چشم‌های حسینقلی‌خان را در همین حمام دزاشیب کور کرد و او را به قتل رساند، اما «محمد علی وارسته پور» از معتمدان محله دزاشیب که سال‌ها شورایار این محله بوده است این روایت را مستند نمی داند و می گوید: « ماجرای کور کردن چشم های برادر شاه قاجار، در باغ تبعیدگاهش اتفاق افتاد و به همین دلیل این باغ با نام «باغ نظر» مشهور شد. اگر چه دیگر نشانی از این باغ در دزاشیب باقی نمانده، اما حکایت باغ‌نظر هنوز یکی از روایت‌هایی است که موسفیدان محله دزاشیب از روزگاران گذشته شمیران قدیم به یاد دارند.»
پاتوق شاه و شاهزاده
وارسته پور، روایت‌های دیگری هم از حمام عمومی محله دزاشیب نقل می‌کند که هنوز شیرینی آن در یاد اهالی باقی مانده است. او می‌گوید: «حمام دزاشیب مورد توجه رجال قاجاری بود. منطقه خوش آب و هوای شمیران، پاتوق رجال و صاحب‌منصبان بود و به همین دلیل تابستان ها بسیاری از افراد مشهور و صاحب منصب مانند احمد قوام السلطنه، مهدی قلی خان مجدالدوله و … برای استحمام به این حمام می آمدند. هنگام حضور درباریان و شاهزادگان، حمام در قرق آنها بود. البته افراد محلی هم از این حمام استفاده می‌کردند، روزهای جمعه و شنبه مختص آقایان و روزهای دیگر هفته به بانوان اختصاص داشت. در روزهای خاص که جشن دامادی یا حنابندان و یا ختنه‌سوران در این حمام برگزار می‌شد، فردی با نام علی اکبر جباری، موی سر داماد و همراهان را کوتاه می کرد. علی اکبر، هم سلمانی می‌کرد و هم شکسته بند بود و هم نوزادان پسر را ختنه می‌کرد.»
خاطرات خوش دورهمی زنان
گرمابه دزاشیب، خاطرات خوشی برای اهالی قدیمی دزاشیب به یادگار گذاشته است. روزهایی که حنابندان یا عروسی یکی از دختران محله بود، حمام قرق می شد و زنان محله و اقوام، عروس خانم را برای رفتن به حمام همراهی می‌کردند. در چنین روزهایی بساط سور و سات جشن مهیا می شد و هلهله زنان در حمام می‌پیچید. همراهان عروس خانم تا ساعت‌ها در فضای عمومی حمام به خوردن شیرینی و تنقلات مشغول می‌شدند.
شاه‌نشین در حمام
قدمت حمام دزاشیب با توجه به سبک معماری و شیوۀ ساخت بنای آن، به دورۀ صفویه بازمی‌گردد. این حمام تاریخی تون (آتش‌خانه)، سربینه (رخت‌کن)، گرم‌خانه با فضای کوچک، و دو نوره‌خانه و ۳ دوش و یک شاه‌نشین و یک خزانه داشت. بنای اولیه حمام به‌منظور سهولت جریان آب و گرم‌شدن فضای داخل هنگام زمستان، و استحکام بنا، پایین‌تر از سطح معبر ساخته شده، به شکلی که سقف حمام با کف کوچه هم‌تراز بود و دسترسی به آن از طریق چند پله ممکن می شد که از نمای بیرونی، کمی هم ترسناک به نظر می‌رسید. حمام دزاشیب مرداد ماه سال ۱۳۹۵ در فهرست ملی به ثبت رسید. سازمان میراث فرهنگی نوسازی در حمام را منع کرده و تغییرات در حمام را فقط در حد تغییر کاربری به سفره‌خانه سنتی مجاز دانسته است.
