ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛ همکاری هسته‌ای و چالش‌های سیاسی
خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: «نجاح محمد علی» تحلیلگر و فعال سیاسی عراقی، یادداشتی اختصاصی با عنوان «ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛ همکاری هسته‌ای و چالش‌های سیاسی» برای گروه بین‌الملل خبرگزاری مهر ارسال کرده که متن کامل آن در ادامه می‌آید:
ایران دوباره تأکید کرد که این کشور و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قادر به حل مسائل باقی‌مانده در خصوص برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود هستند و می‌توانند از هرگونه تشدید تنش که کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، به دنبال آن هستند، جلوگیری کنند.
در این راستا کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران در امور حقوقی و بین‌المللی در شبکه اجتماعی «ایکس» تأکید کرد که ایران آماده است تا با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به گفتگو بنشیند تا مسائل باقی‌مانده را حل و فصل کند. اظهارات غریب‌آبادی پس از دیدار مهمی با مدیر کل آژانس، رافائل گروسی، بیان شد، جایی که آن‌ها به جنبه‌های مختلف همکاری جاری میان تهران و آژانس پرداخته و همچنین مسائل هسته‌ای حل‌نشده‌ای که ایران در تلاش است تا در چارچوب تعهدات بین‌المللی خود حل کند، مورد بحث قرار گرفت. اما این اظهارات تنها به جنبه‌های فنی محدود نمی‌شود؛ بلکه به چالش‌های سیاسی که منجر به «سیاسی‌سازی» پرونده هسته‌ای ایران شده و روند گفتگو را مختل می‌کند، اشاره ضمنی دارد.
همکاری هسته‌ای: تاریخ طولانی با آژانس
ایران از ابتدای برنامه هسته‌ای خود برای اهداف صلح‌آمیز طبق معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) تلاش کرده است همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حفظ کند، نهادی بین‌المللی که مسئول نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای و اطمینان از صلح‌آمیز بودن آن‌ها است. این همکاری طولانی‌مدت باعث شده است که ایران اعتماد متقابل با آژانس ایجاد کند، حتی با وجود تلاش‌های کشورهای غربی برای «سیاسی‌سازی» این همکاری که غریب‌آبادی در اظهارات اخیر خود به آن اشاره کرده است. با این حال، با وجود این همکاری مستمر، برخی مسائل باقی‌مانده میان دو طرف نیاز به حل و فصل دارند، که این وضعیت باعث شده است سوالاتی در مورد امکان دستیابی به یک راه‌حل جامع مطرح شود.
امنیت تاسیسات هسته‌ای: اولویتی که نمی‌توان نادیده گرفت
یکی از نکات حساسی که غریب‌آبادی به آن اشاره کرد، موضوع «امنیت تاسیسات هسته‌ای» است. در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تلاش است تا مسائل باقی‌مانده را با ایران حل کند، تضمین امنیت تاسیسات هسته‌ای ایران یکی از مسائل اساسی است که بر همکاری دو طرف تأثیر می‌گذارد. ایران امنیت هسته‌ای را تنها یک عنصر تکمیلی نمی‌داند، بلکه آن را یک اولویت استراتژیک می‌داند. در این راستا، غریب‌آبادی تأکید کرد که ایران متعهد است تا امنیت تمامی تاسیسات هسته‌ای خود را تأمین کند که این موضوع جزو تعهدات بین‌المللی این کشور است. اما این مسئله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که تهدیدات مداوم، به‌ویژه از سوی رژیم صهیونستی و ایالات متحده آمریکا، وجود دارد.
تهدیدات آمریکا: اتهاماتی که جایی در دیپلماسی ندارند
اظهارات آمریکا، به‌ویژه از سوی دولت فعلی، که همچنان ایران را مسئول حملات انتقام‌جویانه‌ای که توسط انصارالله در یمن انجام می‌شود، می‌داند، یکی از عواملی است که احتمال هرگونه گفت‌وگوی جدی میان تهران و واشنگتن را تضعیف می‌کند. این اظهارات بازتابی از سیاست خارجی است که هدف آن فشار به ایران در زمینه‌های مختلف، از جمله پرونده هسته‌ای، است.
یمن، که از سال‌ها پیش به دلیل حملات ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی درگیر جنگ است، به نقطه حساسی در روابط ایران و آمریکا تبدیل شده است. جنگ یمن تنها یک درگیری داخلی نیست، بلکه بخشی از یک جنگ نیابتی است که در آن کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی دخالت دارند، و ایران یکی از طرف‌های اصلی متهم به حمایت از حرکت انصارالله (حوثی‌ها) است. با این حال، پاسخ یمن به حملات ائتلاف سعودی که از سوی آمریکا حمایت می‌شود، تصمیم استراتژیک ایران نیست، بلکه بخش از حق یمنی‌ها در دفاع از خود است. حملاتی که انصارالله پیش از برقراری آتش‌بس شکننده انجام می‌داد، چه از طریق موشک‌ها و پهپادها علیه تأسیسات ائتلاف سعودی و چه حمله به شهرهای بزرگ سعودی و کشتی‌های آمریکایی در دریای سرخ، واکنش‌هایی به تجاوزات مستمر بودند.
ایالات متحده به جای تمرکز بر پایان دادن به حملات به غزه و محاصره مردم بی‌گناه آن، مصر است تا ایران را مسئول حملات نیروهای یمنی بداند، که تهران آن را ناعادلانه می‌داند. ایران تأکید می‌کند که این حملات نتیجه تجاوز مستمر به یمن است و اینکه مقصر دانستن ایران بخشی از یک کمپین سیاسی است که هدف آن محدود کردن تحرکات ایران در منطقه است و به نوعی فشار برای کشاندن این کشور به مذاکرات با شرایط آمریکا است.
ایران و گفت‌وگو: موضع واضح و مشروط
ایران در این شرایط یک موضع روشن در خصوص گفت‌وگو اتخاذ کرده است. این کشور آماده است تا در مذاکرات فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل مسائل باقی‌مانده مشارکت کند، اما به شرطی که این مذاکرات از فشارهای سیاسی پاک باشد. همچنین ایران شرطی اساسی برای این گفت‌وگو دارد که آن هم توقف تهدیدات آمریکا علیه این کشور است، از جمله حملات رسانه‌ای و اظهاراتی که ایران را مسئول حملات در یمن می‌داند.
ایران به خوبی درک می‌کند که هرگونه توافق هسته‌ای با آژانس تحت شرایط فشار سیاسی از سوی ایالات متحده و متحدانش ممکن نیست. بنابراین، تهران شرط می‌کند که این گفت‌وگوها باید در محیطی از احترام متقابل و بدون تنش‌های سیاسی برگزار شود.
آیا می‌توان گفت‌وگو را در این شرایط تحقق بخشید؟
بدون شک دستیابی به یک تسویه واقعی در پرونده هسته‌ای ایران در شرایط ادامه فشارهای سیاسی از سوی ایالات متحده و متحدان آن علیه تهران ممکن نیست. ایران آماده است برای گفت‌وگو، اما این گفت‌وگو باید در چارچوب احترام متقابل صورت گیرد و از تهدیدات و اتهامات که در اعتمادسازی بین طرفین کمکی نمی‌کنند، دوری شود. توافق هسته‌ای با آژانس تنها یک سند سیاسی نیست، بلکه فرصتی واقعی برای بهبود روابط ایران و غرب و تأمین امنیت و ثبات در منطقه است. اما این تنها در صورتی محقق خواهد شد که موانع سیاسی کنار رفته و کمپین‌هایی که هدف آن‌ها تضعیف موقعیت ایران است، متوقف شوند.
و اگر اراده واقعی برای دستیابی به یک توافق صلح‌آمیز در پرونده هسته‌ای وجود داشته باشد، باید مبنای گفت‌وگوها همکاری فنی مستقل و بی‌طرفانه باشد، بدون فشارهای خارجی. اما آنچه که هنوز واضح نیست این است که آیا غرب آماده است تا به خواسته‌های ایران پاسخ دهد یا اینکه به اعمال فشارهای سیاسی ادامه خواهد داد که هرگونه پیشرفت واقعی در این زمینه را مختل می‌کند.
