ضرورت نگرش جامع به زنجیره سلامت برای حل چالش‌های بهداشت و درمان

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدرضا مخبردزفولی در همایش فارماکوگنوزی ایران با بیان اینکه صنعت داروسازی و علوم مرتبط با دارو جزو مجموعه‌های پیشرفته هستند، اظهار کرد: ممکن است این حوزه با مشکلات و آسیب‌هایی مواجه باشد، اما می‌توانیم بگوییم که به لحاظ نیروی انسانی متخصص و امکانات، ظرفیت خوبی برای پیشرفت در زمینه دارو به‌طور کلی و به‌ویژه فرآورده‌های بیولوژیک در کشور داریم.

وی ادامه داد: مزیت نسبی ما در گروه پزشکی، علاوه بر مسأله درمان، داشتن یک عقبه توانمند در زمینه زیست‌فناوری است. با توجه به وجود رشته‌های متنوع در این حوزه، تمرکز خاصی بر روی فرآورده‌های طبیعی شکل گرفته است. کشور ما تنوع بسیار بالایی از نظر مواد اولیه دارد و فلور گیاهی ما جزو چند کشور نخست دنیاست.

رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: همچنین می‌دانیم که در حال حاضر یک جریان جهانی به سمت دارو‌های شیمیایی و فرآورده‌های بیولوژیک با منشا شیمیایی در حال حرکت است که توجه به محصولات طبیعی در آن اهمیت ویژه‌ای دارد. با توجه به اینکه کشور ما یکی از پنج کشور اول دنیا از نظر تنوع گیاهی است، این سؤال مطرح می‌شود که چرا نتوانیم از این بستر غنی مواد اولیه و مولکول‌ها بهره‌برداری کنیم و گیاهانی که می‌توانند به دارو‌های مؤثر با عوارض جانبى کمتر تبدیل شوند، را از این گستره عظیم استخراج کنیم. این فرآیند می‌تواند به ثروت‌آفرینی برای کشور کمک کند.

مخبردزفولی گفت: سال‌ها تلاش می‌کنیم تا کار‌های علمی متنوعی را در این زمینه انجام دهیم. این موضوع نشان‌دهنده یک علامت مهم است. اخیراً با برخی از مسئولان حوزه سلامت صحبت‌هایی داشته‌ام و در دولت جدید به آنها اشاره کردم که باید زنجیره سلامت را به‌درستی شکل دهیم. مشکل ما این است که وقتی می‌خواهیم چالش‌های بهداشت و درمان جامعه را حل کنیم، به جای توجه به زنجیره سلامت، تمرکزمان بر روی بخشی خاص از سلامت می‌افتد و این رویکرد موفق نخواهد شد.

وی ادامه داد: اگر به عملکرد دولت‌های مختلف توجه کنید، می‌بینید که در حوزه بهداشت و درمان، هزینه‌های زیادی صرف شده است و هنوز هم سهم بهداشت و درمان از کل بودجه دولت قابل توجه است. اما متأسفانه این هزینه‌ها توجیه نمی‌شوند. به عنوان مثال، آمار‌ها نشان می‌دهد که ما در زمینه واکسن‌سازی هم موفق بوده‌ایم، اما چند مرحله قبل از آن، زمانی که پذیرش آن در جامعه شروع می‌شود، نمی‌توانیم مراحل قبل را ببینیم. متأسفانه به‌دلیل عدم توجه به این مراحل، از توانمندی‌ها و تجربیات افرادی که در حوزه‌های مختلف از جمله داروسازی، دامپزشکی، بیوتکنولوژی و میکروبیولوژی تحصیل کرده‌اند، بهره‌برداری نمی‌شود. باید از خودمان بپرسیم که چرا توجه کمتری به چرخه و زنجیره کامل سلامت داریم

رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: هرم پذیرش در دانشگاه‌ها باید به طور صحیح طراحی شود و به استعداد‌ها در رشته‌های مختلف توجه شود. در حال حاضر، عمده تمرکز در پذیرش دانشجویان در رشته‌های پزشکی بر روی علوم تجربی است، در حالی که سهم رشته‌های دیگر نیز باید به صورت معقول و متوازن در نظر گرفته شود. جوامعی که توزیع نرمال و منطقی استعداد‌ها را در رشته‌های مورد نیاز خود دارند، به سادگی و به‌صورت تصاعدی پیشرفت می‌کنند؛ در غیر این صورت، رشته‌های دیگر تضعیف خواهند شد.

وی با بیان اینکه ما به عنوان کشوری با منابع غنی گیاهان دارویی، متأسفانه بخشی از این منابع ارزشمند را خام‌فروشی می‌کنیم، عنوان کرد: در حالی که برخی کشور‌های اروپایی با راه‌اندازی پالایشگاه‌های گیاهان دارویی، این گیاهان را فرآوری کرده و به ما می‌فروشند. ما به‌عنوان داروسازان و کسانی که در صنعت داروسازی فعالیت می‌کنند، مسئولیت بزرگی داریم. نمی‌توانیم بخشی قابل توجهی از ارز کشور را که با زحمت و سختی تأمین می‌شود، صرف واردات مواد اولیه، میانی یا دارو کنیم.

مخبردزفولی گفت: با داشتن این بستر طبیعی که می‌تواند به دارو‌هایی با کمترین عوارض جانبی تبدیل شود، حداقل نیاز داریم که بازنگری جدی در رویکردهایمان صورت بگیرد. به نظر می‌رسد که چرخه‌های فعلی به درستی کار نمی‌کنند و این وضعیت ادامه دارد. به عنوان مثال، اگرچه ارز زیادی برای دارو صرف می‌شود – به طوری که تخمین زده می‌شود حدود سه و نیم میلیارد دلار باشد – باید این مبلغ عمدتاً در صنعت داروسازی داخلی صرف شود و از طریق حمایت از تولیدکنندگان داخلی، به چرخه اقتصاد کشور کمک کنیم.

وی اضافه کرد: متأسفانه مشکلاتی مانند فساد‌های پنهان و عدم اعتماد به تولیدکنندگان داخلی وجود دارد که باعث می‌شود واردات ترجیح داده شود. در حال حاضر، ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار برای واردات غذا هزینه می‌شود، و این مسئله نیز هیچ تعلقی به دولت خاصی ندارد، بلکه به یک رویه روزمره تبدیل شده است.

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه ایران به واسطه وجود نیروی انسانی متخصص و دانشمندان با استعداد، مزیت نسبی بالایی دارد، گفت: متأسفانه بسیاری از این استعداد‌ها به دلیل نبود فرصت‌های مناسب و عدم اعتماد از کشور خارج می‌شوند. دانشکده‌های داروسازی و متخصصین این حوزه می‌توانند نقش بسیار مهمی در توسعه سلامت کشور ایفا کنند. با این حال، این بالقوه‌ها محدود مانده و چرخه سال‌ها ادامه یافته است، هر چند که مقادیر مالی آن متغیر بوده است.

مخبر دزفولی عنوان کرد: مسئولین می‌بایست از تجربیات استفاده کنند و ارتباط بیشتری با دانشمندان برقرار سازند. باید فضایی فراهم کرد که دانش و تکنولوژی به درستی به کار گرفته شود و همچنین مالکیت فکری محققین محترم شمرده شود. متأسفانه، به این ارزش‌ها توجه کافی نشده و کار‌های بسیاری در زمینه غذا و دارو هنوز بر زمین مانده است. سازمان غذا و دارو، دانشکده‌های داروسازی و مراکز تحقیقات مرتبط با غذا و تغذیه و بهداشت مواد غذایی همگی باید در این موضوع مسئولیت بپذیرند.

وی ادامه داد: فرهنگستان علوم آمادگی دارد که با دوستانمان در دانشکده‌ها همکاری کند. در حال حاضر، گروه‌های مختلفی از جمله گروه گیاهان دارویی، فرآورده‌های بیوتیک و فرآورده‌های طبیعی تشکیل شده است. بخشی از دانشمندان علوم پزشکی در این زمینه با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی، پروژه‌های مشترکی را آغاز کرده‌اند.

رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد: مرز‌های بین علوم بیولوژیک دیگر قابل تفکیک نیستند و نمی‌توانیم به سادگی برای هرکدام دیواری بکشیم. ما نیاز داریم که با یکدیگر همکاری کنیم تا ضمن هماهنگی در علوم زیستی، ارتباطات بیشتری در زمینه علوم مهندسی نیز برقرار شود. همچنین باید نگاهی مجدد به امکانات بیومهندسی داشته باشیم.

وی اضافه کرد: فرهنگستان علوم آمادگی دارد از استعداد‌های جوان در همکاری با این حوزه‌ها استفاده کند و همچنین از دانشمندان پیشکسوت در هر رشته‌ای که می‌تواند به پیشرفت علمی کشور کمک کند، بهره ببرد. پیشرفت علم فقط به معنای تئوریک آن نیست؛ ما در دانشگاه‌ها مسئولیت اجتماعی داریم و باید به حل مشکلات کشور بپردازیم. این تحول و گره‌گشایی تنها از طریق روش‌های علمی و آکادمیک ممکن می‌شود. امیدوارم با همفکری و همدلی یکدیگر، این مسیر را بهبود بخشیم و هرگونه اشتباه یا کاستی موجود را جبران کنیم. بیایید نقاط قوت را تقویت کنیم و کارآمدتر شویم. از تمامی شما تشکر می‌کنم و امیدوارم موفق و پیروز باشید.