اکوان: ویتکاف نمایش قدرت ترامپ را اجرا می‌کند | ابوالفتح: جریان ماگا دنبال صلح و آرامش در خاورمیانه است
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: شنبه پیش رو ایران و آمریکا در مسقط پایتخت عمان برای نخستین‌بار در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا گفت‌وگو می‌کنند. تلویزیون اینترنتی همشهری در نشستی با حضور علی ابوالفتح و ثمانه اکوان کارشناسان حوزه آمریکا تلاش کرد به پیش‌بینی روندهای محتمل در این مذاکرات دست پیدا کند.
در چند روز گذشته صحبت‌های زیادی درخصوص لزوم مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم صورت گرفته است. این بحث بین کارشناسان و مردم زیاد بوده است که تفاوت اینها چیست؟
ابوالفتح: تکلیف مذاکرات مستقیم مشخص است و طرفین رودرو بحث و جدل می‌کنند. وقتی طرفین یه موضوع بنا به دلایلی به هم اعتماد نداشته باشند یا آنچنان دشمنی داشته باشند که نتوانند با هم صحبت کنند، یک نفر به‌عنوان میانجی دیدگاه‌های طرفین را منتقل می‌کند. آمریکا در مورد جنگ روسیه و اوکراین دارد همین کار را انجام می‌دهد. به همین علت هم ترامپ وسط آمده است و با زلنسکی و پوتین جداگانه صحبت می‌کند. مذاکرات غیرمستقیم به این امید انجام می‌شود که زمینه برای مذاکره مستقیم ۲ طرف فراهم شود. ایران و آمریکا می‌گویند به هم اعتماد ندارند و به همین علت ایران اصرار دارد مذاکره غیرمستقیم باشد، حالا ممکن است یک میز ۳ جانبه با حضور کشور میانجی باشد. من معتقدم این مذاکرات غیرمستقیم ممکن است ظرف چند روز یا چند هفته به مذاکرات مستقیم هم برسد.
اکوان: این آمریکا بود که از برجام خارج شد و آن تعهدی که بین ۲ کشور بود را نقض کرد. بنابراین بی‌احترامی به توافق شد و در عرف بین‌الملل در چنین وقت‌هایی مذاکره غیرمستقیم صورت می‌گیرد. الآن محتوای مذاکرات خیلی مهمتر از روش برگزاری آن است. باید شأن جمهوری اسلامی ایران رعایت شود که نسبت به آمریکا اعتراض دارد. باید عزم ۲ طرف سنجیده شود. شرایط بسیار نامعلوم و مبهم است. در برجام دستور کار ۲ طرف معلوم بود ولی الآن ترامپ نمی‌داند چه می‌خواهد بکند. بیشتر کارهای ترامپ تبلیغاتی و رسانه‌ای است. خیلی مهم است که تبلیغات رسانه‌ای ترامپ را از شرایط واقعی پشت میز مذاکره جدا کنیم. باید به محتوای مذاکره و اطلاع‌رسانی درباره شکل مذاکره توجه کنیم.
ما قبلا مذاکره با ترامپ را در سال ۱۳۹۸ رد کرده بودیم. چطور شد که ایران یک‌باره و غافلگیرانه روند مذاکرات را پذیرفت. چطور ما مذاکره را پذیرفتیم؟ آیا راهبرد ما تغییر کرده یا اینکه ایران به دنبال خرید یک زمان است؟
ابوالفتح: همان موقع هم که آقای شینزو آبه به تهران آمد هم ایران مذاکره را رد نکرد. طولانی‌ترین زمانی که جان کری وزیر خارجه اسبق آمریکا برای مذاکره مستقیم داشت، ۱۶ ساعت بود که با آقای ظریف در سال ۱۳۹۴ گفت و گو کرد. ایران می‌گفت ایالات متحده از برجام خارج شده است، باید به برجام برگردد تا با هم صحبت کنیم. نکته دوم اینکه ما در آن زمان به تاریخ انقضا نرسیده بودیم. در اکتبر ۲۰۲۵ قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی می‌شود. اگر آمریکا از برجام بیرون نمی‌رفت و ما هم تعهدات‌مان را انجام می‌دادیم، می‌شد ۲ طرف درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران صحبت کنند، فارغ از اینکه برجام باشد یا نباشد. اگر قطعنامه منقضی شود، برجام هم منقضی می‌شود. در هر حالت ما باید با آمریکا می‌نشستیم درباره آینده پسابرجام صحبت کنیم. الآن زمان مذاکره فرا رسیده است.
آیا باید در هر بار غروب توافقنامه، دوباره مذاکره کنیم؟
ابوالفتح: مگر غروب تسلیحاتی آمریکا و شوروی چگونه است؛ ۱۰ ساله است و دوباره با هم گفت‌وگو می‌کنند. کما اینکه ما با آژانس بین المللی انرژی اتمی دائم در حال گفت‌وگو هستیم و این گفت‌وگوها منقضی نمی‌شود.
رهبری گفتند که مذاکره با آمریکا شرافتمندانه نیست. الآن نگاه رهبری تغییر کرده است؟
اکوان: در دولت اول ترامپ، راهکار ترامپ کمپین فشار حداکثری بود. آن موقع یادم نمی‌آید که ترامپ عزم مذاکره جدی با ایران داشته باشد. الآن مسئله این است که شرایط هر ۲ طرف تغییر کرده است و برجام وجود ندارد. ترامپ می‌گوید ایران به مرحله تولید بمب هسته‌ای رسیده و می‌خواهد این مرحله را متوقف کند و همین اهمیت داشته است که مذاکره شکل بگیرد. الان شرایط مبهم است و بر همین اساس نباید اهمیت داد که مذاکره مستقیم است یا غیرمستقیم. ممکن است ترامپ تنها از مذاکره یک عکس بخواهد. آقای ویتکاف بیزینس‌من است. آیا دیپلماسی هم بلد است؟ آیا ۲ طرف درنهایت می‌توانند در جزئیات مذاکره کنند. مشخص نیست. شاید ترامپ تنها می‌خواهد بگوید من رفتم و یک مذاکره‌ای را با ایران راه انداختم و کار در همین جا متوقف بماند.
پمپئو وزیر خارجه سابق آمریکا شروط ۱۲گانه گذاشته بود. الآن دیگر حرفی از این شروط نمی‌زنند. نامه از امارات به دست ایران رسید و الآن به خواست ایران، مذاکرات قرار است در عمان برگزار شود. آیا آمریکا از یادداشت اجرایی ترامپ کوتاه آمده است؟ آیا کمپین فشار حداکثری تضعیف شده است؟
ابوالفتح: من توضیحی روی سوال قبل داشته باشم. رهبری در چه فضایی گفتند مذاکره شرافتمندانه نیست؟ وقتی دونالد ترامپ به قدرت رسید، رهبری گفتند اگر می‌خواهید مذاکره کنید طرف مقابل‌تان را بشناسید، یعنی با چشم باز بروید، بعد از این سخنرانی ترامپ آن یادداشت اجرایی را امضا کرد که هسته‌ای، منطقه‌ای و موشکی را کنار بگذارید و سپاه محدود شود، آن وقت رهبری گفتند شرافتمندانه نیست. رهبر عالی کشور متناسب با شرایط روز صحبت کردند. اگر شرایط تغییر کند موضع جمهوری اسلامی هم تغییر می‌کند. جمهوری اسلامی با ۲ ترامپ مواجه است. یک ترامپ که می‌گوید ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد. برخی رسانه‌ها گفتند او به نتانیاهو گفته ما آماده پذیرش فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای هستیم. ترامپ دیگر، همان ترامپی است یادداشت اجرایی را نوشت. الآن این مذاکره‌ای که می‌خواهد انجام بگیرد، یک دلیلش این است که مشخص شود جمهوری اسلامی با چه ترامپی مواجه است. برجام آمد که ایران برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشد، حداکثر این است که بازرسی و نظارت بیشتر می‌شود. اما اگر بخواهد بگوید موشک، سپاه و نیابتی نداشته باشید به مشکل برمی‌خوریم و مذاکره قاعدتاً شرافتمندانه نیست. روز شنبه یا یکشنبه مشخص می‌شود که ما با چه ترامپی مواجه هستیم. تام کاتن گفت ما از ایران، لیبی شدن می‌خواهیم. اگر این را بخواهند داستان متفاوتی است.
آیا حرف ترامپ عقیده خودش است یا تحت تاثیر روبیو، تام کاتن و سایر جمهوری‌خواهان تندرو است؟ آیا لابی صهیونیست دارد فشار می‌آورد که منطقه‌ای و موشکی هم باشد؟
ابوالفتح: فراتر از لابی اسرائیل یک تفاوت دیدگاه میان بقایای نئوکان‌ها و جریان ماگا (آمریکا را دوباره بزرگ کن) در ارتباط با مسئله غرب آسیا وجود دارد. تمایل ذهنی ترامپ به ماگاست، اما دیدگاه سنتی او همان دیدگاه نئوکان‌هاست. نئوکان‌ها می‌گویند فرصت به وجود آمده که از شر جمهوری اسلامی راحت شویم. به قول جان بولتون اشتباه اوباما این بود که وقتی ما ایران را لب پرتگاه بردیم مشت آخر را نزدیم تا زانو بزند.
بولتون بهمن ۱۳۹۸ گفت که جمهوری اسلامی در ۴۰ سالگی تمام می‌شود.
ابوالفتح: تفکر او هنوز در دولت ترامپ وجود دارد. در عین حال جریان ماگا می‌گوید ما در خاورمیانه صلح و آرامش می‌خواهیم. این تفاوت دیگاه وجود دارد.
ترامپ مذاکرات را علنی کرد و گفت در سطح عالی مذاکره می‌کنیم. هدف او چه بود؟
اکوان: ایران عزم ترامپ را برای یک مذاکره نتیجه‌بخش جدی نمی‌بیند. خیلی‌ها به نتانیاهو انتقاد کردند در دیدار با ترامپ غافلگیر شدی و خبر نداشتی. ترامپ می‌خواست بگوید نتانیاهو در بحث مذاکره تابع اوست. خیلی‌ها گفتند نتانیاهو هم مثل زلنسکی وارد اتاق وحشت شد. این پیامی بود که می‌خواست به تهران بدهد که من جدی هستم و حتی نتانیاهو را کنار خود می‌نشانم تا بگویم قضیه جدی است. ولی باز هم مشخص نیست. ترامپ وقتی مذاکره شروع می‌شود باید یک‌سری حقایق را بپذیرد.
شما طرفدار مذاکره مستقیم هستید یا غیرمستقیم؟
اکوان: همین شرایطی که هست را قبول دارم. ابتدا باید کمی شرایط مشخص شود. اگر برجام می‌خواهند که وجود داشت. الآن هیچ چیز معلوم نیست. آیا آقای ترامپ باز هم تحریم می‌کند یا در مسیر مذاکرات پیش می‌رود؟ ۲ طرف دارند آزمون می‌کنند که چقدر در میدان جدی هستند. آن وقت باید سراغ مذاکره مستقیم بروند که خیلی طول می‌کشد. الآن می‌گویند ویتکاف همان کسی است که آتش‌بس غزه را انجام داد. خیلی طول می‌کشد تا مذاکره به سمت مسائل فنی برود. ایران سوالات زیادی در مذاکرات جدی دارد. مکانیسم ماشه می‌تواند همه چیز را نابود کند و این اشتباه ما در برجام بود. ما غروب‌های مختلفی در بندهای برجام داشتیم و تعهدات طرف مقابل اجرا نشد.
ابوالفتح: از نظر من تامین منافع ملی ایران مهم است؛ مستقیم، غیرمستقیم با نامه یا چاپار مهم نیست. تمرکز مردم بر شکل است که آیا طرف کت و شلوار پوشیده یا قدش بلند است؟ از نظر من اصلا مهم نیست. شکل مذاکره نباید به‌عنوان یک تابو ذهن را درگیر کند. الان باید بحث شود که روی چه مباحثی می‌توانیم مانور بدهیم. حتی ممکن است همان صبح مذاکره، شکل گفت و گوها از غیرمستقیم به مستقیم درآید. این اتفاق ممکن است در نصف روز بیفتد.
آیا فرقی بین ویتکاف و روبیو وجود ندارد؟ آیا تفاوت ۲ جناح داخل مذاکره می‌آید یا فرقی ندارند؟
ابوالفتح: به نظر من فرق دارند ولی ما داریم قضاوت می‌کنیم. فردای مذاکرات مشخص می‌شود که فرق دارند یا ندارند. افراد هم ۲ گروه هستند. یک گروه کهنه‌کارهای سیاسی مثل فرماندار و معاون رئیس‌جمهور بوده‌اند که برچسب آنها ضدیت با ایران و روسیه است. نئوکان‌ها متعصب ایدئولوژیک هستند. آقای ویتکاف و کوشنر سیاسی نبوده‌اند و ماموریت آنها کمک به ترامپ است. آنها می‌گویند نتیجه مهم است. ولی خیلی‌ها که در ساختار جمهوری‌خواهان هستند نمی‌توانند بپذیرند. دیدگاه ویتکاف و روبیو متفاوت است. اگر ویتکاف حرف روبیو و ساختار را بزند با مشکل مواجه می‌شویم.
کارشناسان می‌گویند سطح مذاکرات متوازن نیست، یعنی عراقچی وزیر امور خارجه و صدای دیپلماسی در ایران است و ویتکاف نماینده ویژه ترامپ است.
اکوان: از نظر آکادمیک سطح، متوازن و درست نیست. البته می‌گویند ویتکاف با پوتین هم دیدار کرده است و دستیارهای دیگری هم بوده‌اند که دیدارهای با سطوح بالاتر داشته‌اند. ویتکاف در غزه هم دیدارهایی داشت که به مرحله دوم نرسید. اینکه گروهی که مخالف هستند آیا مفاد ویتکاف را خواهند پذیرفت مهم است. آیا کنگره می‌پذیرد؟ اوباما هم می‌گفت که نمی‌تواند برجام را به کنگره ببرد. بنابراین اگر ویتکاف بخواهد با ایران معامله کند یا توافقی کند و جناح مخالف در دولت آمریکا مقابله کند یا بن‌بست ایجاد کند، آمریکایی‌ها باید این ابهام را از بین ببرند. ویتکاف نمایش قدرت ترامپ را اجرا می‌کند. ممکن است قراردادی با ایران ببندد و هیچ اتفاقی نیفتد و آمریکا هم کمپین فشار حداکثری خود را جلو ببرد. نقش ویتکاف باید در این قضیه مشخص است که تا چه حد نماینده دولت آمریکا و ساختار سیاسی آمریکاست.
