سحرخوانی در گلستان؛ نوایی برای بیدارباش رمضان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: با فرارسیدن ماه رمضان، سنت‌های دیرینه‌ای در جای‌جای ایران احیا می‌شود که یکی از آن‌ها، سحرخوانی در استان گلستان است. این آئین کهن بیشتر در مناطق روستایی و ترکمن‌نشین استان رواج دارد و به‌عنوان یک رسم معنوی، پیوندی عمیق با فرهنگ مردم این منطقه برقرار کرده است.

سحرخوانان، با صدای گرم و اشعار روح‌نواز خود، مردم را پیش از اذان صبح بیدار می‌کنند. محتوای اشعار آنان شامل مناجات‌های مذهبی، مدح پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) و همچنین دعاهای مخصوص سحر است. در برخی مناطق، اجرای این آئین با دف‌نوازی یا طبل‌های کوچک همراه است که حال و هوای خاصی به شب‌های رمضان می‌بخشد.

سحرخوانان در گلستان معمولاً اشعاری با مضامین دینی می‌خوانند که مردم را به بیداری، عبادت و طلب مغفرت از خداوند دعوت می‌کند. در مناطق ترکمن‌نشین استان، این اشعار گاه به زبان ترکمنی و با موسیقی محلی اجرا می‌شود که بر جذابیت و اصالت این آئین می‌افزاید.

سحرخوانی در دنیای مدرن

با تغییر سبک زندگی و ظهور فناوری، سحرخوانی همچنان در برخی مناطق استان گلستان حفظ شده است. در سال‌های اخیر، این سنت به شکل‌های جدیدی ادامه یافته است؛ از پخش نوای سحر از بلندگوهای مساجد گرفته تا اجرای گروهی سحرخوانی در فضای مجازی.

سحرخوانی علاوه بر جنبه معنوی، بازتابی از روحیه همدلی و همبستگی اجتماعی مردم است که در شب‌های رمضان، گرمای خاصی به این ماه مبارک می‌بخشد.

سنت‌های رمضان در گلستان؛ از افطار تا آئین‌های اجتماعی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان، با اشاره به تنوع فرهنگی و رسوم ویژه رمضان در این استان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی از رسوم رایج بین مردم گلستان، به‌ویژه در روستاها و مناطق کوهستانی، سحرخوانی است. در این آئین، سحرخوانان با کوبیدن طبل و خواندن اشعار مذهبی در کوچه‌پس‌کوچه‌ها، مردم را برای خوردن سحری و مناجات آماده می‌کنند.

فریدون فعالی افزود: استان گلستان به دلیل تنوع قومی، شاهد آئین‌های متعددی در ماه رمضان است. از جمله خوراکی‌های خاص این ماه می‌توان به ترک، فرنی، نان و پنیر، مسقطی، کتلت، آبگوشت، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی، گوش‌فیل، نان پنجه‌ای، نان کنجدی، قطاب و زولبیا و بامیه اشاره کرد که زینت‌بخش سفره‌های افطار مردم استان هستند.

افطاری دادن و همبستگی اجتماعی

فعالی همچنین به سنت نیکوی افطاری دادن اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین آداب مردم گلستان در ماه رمضان، برپایی میهمانی‌های افطار و سفره‌های جمعی در مساجد است که نقش مهمی در ایجاد همبستگی اجتماعی بین اقوام استان دارد.

وی همچنین از آئین قدیمی «الله‌رمضونی» یاد کرد و افزود: این رسم که در بسیاری از شهرها رواج دارد، نوعی کمک جمعی به نیازمندان است. جوانان با جمع‌آوری کمک‌های مردمی، برای مستمندان افطاری تهیه می‌کنند.

آئین‌های ویژه ترکمن‌ها در رمضان

مدیرکل میراث فرهنگی گلستان در ادامه گفت: ترکمن‌های این استان نیز آداب و رسوم خاصی برای ماه رمضان دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به مراسم «کر»، «الله یلی»، «سلالیک» و «یارمضان» اشاره کرد.

وی خاطرنشان کرد: آئین «یارمضان» که در فهرست آثار ملی میراث ناملموس کشور به شماره ۱۵۵۲ در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۹۶ به ثبت رسیده است، از مهم‌ترین آئین‌های ترکمن‌ها در رمضان محسوب می‌شود.

وی یادآور شد: این مراسم در شب‌های چهاردهم و پانزدهم ماه مبارک برگزار می‌شود. طی آن، یک طلبه یا غزل‌خوان خوش‌صدا، همراه با گروهی از جوانان، در روستاها به راه افتاده و اشعاری را با مضمون تشویق به روزه‌داری می‌خواند.

فعالی ادامه داد: گروهی که مسئول اجرای مراسم است، از مقابل خانه‌ها عبور کرده و با خواندن اشعار، اهالی را به اهدای کمک‌های خود ترغیب می‌کند. مردم نیز نذرهای خود مانند آرد، برنج، کشمش، قند و پول را به گروه تحویل داده و در پایان، این کمک‌ها بین نیازمندان همان محل توزیع می‌شود.

همبستگی اجتماعی و معنویت در «یارمضان»

فعالی با اشاره به فلسفه این آئین گفت: ذکر نام «الله»، ایجاد فضای معنوی، کمک به مستمندان و ترویج فرهنگ انفاق و صدقه از مهم‌ترین اهداف این مراسم است.

وی افزود: در شب اجرای این مراسم، مردم تا سحر بیدار می‌مانند و به بازی و شادی در کوچه‌ها و معابر مشغول می‌شوند. زنان مسن‌تر، لاله‌خوانی می‌کنند و کودکان و جوانان در بازی‌های محلی مانند تاب‌بازی (چاتما) شرکت دارند.

حفظ آئین‌های رمضان؛ میراثی برای آینده

مدیرکل میراث فرهنگی گلستان گفت: آئین‌های رمضان در استان گلستان، ازجمله سحرخوانی، الله‌رمضونی و یارمضان، بیانگر هویت فرهنگی غنی و همبستگی اجتماعی بین اقوام مختلف استان هستند. این مراسم نه‌تنها نشان‌دهنده ارزش‌های معنوی مردم است، بلکه به‌عنوان میراث ناملموس فرهنگی، نقشی مهم در حفظ و انتقال سنت‌های بومی به نسل‌های آینده دارد.

برپایی افطاری‌های عمومی، کمک به نیازمندان و اجرای آئین‌های سنتی، روحیه تعاون، نوع‌دوستی و انسجام اجتماعی مردم را تقویت می‌کند.

همچنین حفظ و احیای این آئین‌ها، علاوه بر تقویت حس همدلی در جامعه، می‌تواند به توسعه گردشگری فرهنگی و معرفی بهتر هویت بومی استان کمک کند. بنابراین، حمایت از این میراث ارزشمند و پاسداری از آن، ضرورتی مهم برای پایداری فرهنگ‌های محلی و ارتقای سرمایه‌های اجتماعی محسوب می‌شود.