تهدید اتحادیه اروپا به قطع وابستگی به دلار؛ گام‌هایی مشابه بریکس برای دلارزدایی
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در حالی که دلار آمریکا در فوریه ۲۰۲۵ همچنان ارز غالب جهانی است، اتحادیه اروپا با تهدید توسعه یوروی دیجیتال و کاهش وابستگی به دلار، گامی در جهت استقلال مالی برداشته است. این اقدام با تلاش‌های گروه بریکس، از جمله ایران، برای دلارزدایی هم‌راستا شده و واکنش شدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، را برانگیخته که کشورهای مخالف دلار را به تعرفه‌های سنگین تهدید کرده است.
بانک مرکزی اروپا در نظر دارد راه حل یکپارچه‌تر و بلندمدت بلاک‌چین را برای پردازش تراکنش‌های پولی بانک مرکزی در مرحله دوم بررسی کند. پیرو سیپولونه، عضو هیئت اجرایی، این پروژه را گامی در جهت بهبود بازارهای مالی اروپا از طریق نوآوری توصیف کرد. مرحله اول شامل ایجاد بستری برای تراکنش‌ها با پول بانک مرکزی اروپا از طریق سیستم تارگت است که پرداخت ها را در سراسر منطقه یورو تسهیل می‌کند.
وضعیت کنونی دلار و فشارهای جهانی
دلار آمریکا در فوریه ۲۰۲۵ با شاخص محدوده ۱۰۵ تا ۱۰۸ واحد، جایگاه خود را حفظ کرده است. با این حال، وابستگی به دلار و استیبل‌کوین‌های مبتنی بر آن، مانند «تتر» که ۹۷ درصد بازار را در اختیار دارد، برای اتحادیه اروپا و بریکس به یک چالش تبدیل شده است. بازار استیبل کوین که در حال حاضر ۲۲۷ میلیارد دلار ارزش دارد، در مقایسه با بازارهای سرمایه ۶.۲۲ تریلیون دلاری ایالات متحده و ۳.۳۹ تریلیون دلار سرمایه کلی بازار کریپتو، نسبتا کوچک است. با این حال نرخ رشد دو رقمی استیبل کوین‌ها می‌تواند ارز دیجیتال اروپا را تحت فشار بگذارد.
این وابستگی، کشورهای اروپایی را نیز در برابر تحریم‌ها و سیاست‌های مالی آمریکا آسیب‌پذیر کرده و انگیزه‌ای برای جست‌وجوی جایگزین فراهم آورده است.
یوروی دیجیتال و هدف اتحادیه اروپا
بانک مرکزی اروپا از اواخر ۲۰۲۴ به توسعه یوروی دیجیتال شتاب داد. در فوریه ۲۰۲۵، یک مقام ارشد این بانک اعلام کرد: «کاهش وابستگی به دلار برای حفظ حاکمیت مالی اتحادیه ضروری است.» این تصمیم پس از افت ارزش یورو به ۱.۰۲ در برابر دلار در ژانویه ۲۰۲۵ و حمایت آمریکا از استیبل‌کوین‌های دلاری اتخاذ شد. هدف، راه‌اندازی نسخه اولیه یوروی دیجیتال تا پایان ۲۰۲۵ و مستقل‌سازی پرداخت‌های برون‌مرزی است.
تلاش‌های بریکس و تهدیدهای ترامپ
گروه بریکس، که ایران از ۲۰۲۴ به آن پیوسته، نیز در راستای دلارزدایی گام برمی‌دارد. در اجلاس اکتبر ۲۰۲۴ در کازان، پلتفرم «بریکس‌پی» برای تراکنش‌های مستقل معرفی شد و بحث‌هایی درباره ارز مشترک مطرح شد. این اقدامات با واکنش تند دونالد ترامپ مواجه شد. او در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ در تروث سوشال اعلام کرد: «هر کشوری که بخواهد دلار را تضعیف کند، با تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی مواجه خواهد شد و باید از بازار آمریکا خداحافظی کند.» ترامپ اخیرا در ۲۰ فوریه ۲۰۲۵، تهدید خود را تشدید کرد و تعرفه‌های ۱۵۰ درصدی را علیه اعضای بریکس مطرح کرد. این تهدیدها به‌ویژه برای ایران، که تحت تحریم‌های شدید است، اهمیتی مضاعف دارد، زیرا دلارزدایی می‌تواند راهی برای کاهش فشارها باشد.
نقاط مشترک و چالش‌ها
اتحادیه اروپا و بریکس هر دو به دنبال کاهش سلطه دلار هستند، اما با موانعی روبه‌رو هستند. اروپا نیازمند زیرساخت و هماهنگی سیاسی است، در حالی که بریکس با تفاوت‌های اقتصادی اعضا و نبود ارز واحد مواجه است. تهدیدهای ترامپ ممکن است این تلاش‌ها را آهسته کند، اما برخی تحلیلگران معتقدند این اقدامات می‌تواند کشورها را به یافتن جایگزین‌هایی مانند یوان دیجیتال چین یا طلا ترغیب کند، به‌ویژه اگر اعتماد به دلار کاهش یابد.
تاثیرات منطقه‌ای و جهانی
برای ایران، عضویت در بریکس و تحولات اروپا فرصتی است تا از تحریم‌ها رهایی پیدا کند و تجارت با چین و روسیه را گسترش دهد. موفقیت هر یک از این طرح‌ها می‌تواند دیگران را به پیوستن به جنبش «دی‌دلاریزاسیون» تشویق کند و نظم مالی جهانی را چندقطبی کند. با این حال، تداوم تهدیدهای آمریکا ممکن است تنش‌های اقتصادی را تشدید کند.
