راه پر پیچ و خم ثبت جهانی «ابیانه»

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – کورش دیباج: ابیانه، روستای تاریخی و فرهنگی ایران، با بیش از هزار و هشتصد سال قدمت، یکی از شاخص‌ترین مناطق کشور در زمینه‌های تاریخی و فرهنگی به شمار می‌رود. این روستا که از دیرباز به‌عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری شناخته شده، در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و از آن زمان در آستانه ثبت جهانی در فهرست میراث یونسکو قرار دارد. با وجود قدمت و اهمیت فراوان این روستا، فرآیند ثبت جهانی ابیانه همچنان با چالش‌هایی مواجه است که نیازمند بررسی دقیق و راه‌حل‌های عملیاتی است. این گزارش با نگاهی دقیق به مشکلات موجود و نظرات مختلف در زمینه ثبت جهانی ابیانه، به تحلیل ابعاد مختلف این مسئله می‌پردازد.

چالش‌های زیرساختی در مسیر ثبت جهانی ابیانه

یکی از اصلی‌ترین موانع در مسیر ثبت جهانی ابیانه، وجود تأسیسات شهری و زیرساخت‌های خدماتی نامتناسب با بافت تاریخی این روستا است. نصب تأسیسات مدرن مانند کابل‌های برق، تلفن، علمک‌های گاز و سایر تجهیزات شهری در فضای تاریخی روستا، باعث مخدوش شدن نمای آن شده است. این مسئله مورد نقد کارشناسان میراث فرهنگی قرار گرفته و در ارزیابی‌های یونسکو به‌عنوان یکی از دلایل اصلی تأخیر در ثبت جهانی ابیانه مطرح شده است.

سید احمد نجیبی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی ابیانه، با اشاره به این مشکلات به خبرنگار مهر گفت: این تأسیسات بدون در نظر گرفتن هویت تاریخی و فرهنگی روستا اجرا شده‌اند و تأثیرات منفی زیادی بر جلوه‌های بصری و زیبایی‌شناسی روستا گذاشته‌اند. به‌ویژه کابل‌های برق و تلفن که در کوچه‌های باریک و فضاهای تاریخی کشیده شده‌اند، هیچ‌گونه هماهنگی با بافت سنتی این روستا ندارند و باعث تغییرات ناخوشایند در فضای عمومی شده‌اند.

نجیبی همچنین به راه‌حل‌های پیشنهادی برای رفع این مشکل اشاره کرده و افزود: ما بارها پیشنهاد داده‌ایم که این تأسیسات به‌ویژه کابل‌ها و خطوط ارتباطی به صورت زیرزمینی منتقل شوند تا چهره تاریخی روستا حفظ شود. اما به‌دلیل هزینه‌های بالای این طرح، تاکنون هیچ اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است.

نگرانی‌های اهالی روستا نسبت به ثبت جهانی ابیانه

نگرانی‌های مردم محلی نیز یکی از چالش‌های دیگر در مسیر ثبت جهانی ابیانه است. بسیاری از ساکنان روستا از این هراس دارند که ثبت جهانی و ورود گردشگران بیشتر به ابیانه، باعث تغییرات در زندگی روزمره آن‌ها و آسیب به هویت فرهنگی و اجتماعی روستا شود. افزایش گردشگری ممکن است تأثیرات اقتصادی و اجتماعی به‌دنبال داشته باشد که مردم محلی با آن موافق نباشند.

فاطمه سجادی، یکی از ساکنان قدیمی ابیانه، در گفتگو با خبرنگار مهر، در این باره اظهار کرد: ما همیشه در ابیانه تلاش کرده‌ایم که بافت تاریخی روستا را حفظ کنیم، اما تغییراتی که در سطح شهر انجام می‌شود، ممکن است در بلندمدت به هویت فرهنگی روستا آسیب بزند. من نگران هستم که اگر این تغییرات به‌درستی مدیریت نشوند، ابیانه دیگر آن روستای زیبای تاریخی نباشد.

وی افزود: با این حال، من همچنان امیدوارم که ثبت جهانی ابیانه به‌نفع روستا باشد. اگر مشکلات ساخت‌وسازها و تغییرات به‌درستی مدیریت شود و همکاری بیشتری از مردم محلی صورت گیرد، می‌توانیم ابیانه را به‌عنوان یک میراث جهانی حفظ کنیم.

زهرا قربانی، یکی دیگر از ساکنان ابیانه، نیز در همین راستا گفت: من کاملاً موافق ثبت جهانی هستم، اما این امر باید با حفظ هویت معماری و فرهنگی روستا انجام شود. مردم محلی نگرانی دارند که اگر ورود گردشگران به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است به‌ویژه در زندگی روزمره ما تغییرات زیادی ایجاد شود.

نیاز به بهبود زیرساخت‌های گردشگری برای ثبت جهانی ابیانه

یکی از اصلی‌ترین مسائلی که در ارتباط با ثبت جهانی ابیانه باید به آن توجه شود، بهبود زیرساخت‌های گردشگری است. ثبت جهانی می‌تواند به‌طور قابل توجهی موجب افزایش گردشگران داخلی و خارجی به ابیانه شود و فرصت‌های اقتصادی زیادی برای ساکنان محلی ایجاد کند. با این حال، توسعه گردشگری نیازمند اصلاحات در بخش‌های مختلف زیرساختی است.

رضا پورقدیری، فعال گردشگری و مشاور فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ثبت جهانی ابیانه می‌تواند فرصتی بزرگ برای رشد اقتصادی منطقه و توسعه گردشگری پایدار باشد. این امر نه تنها به اقتصاد محلی کمک می‌کند بلکه می‌تواند باعث افزایش آگاهی مردم از اهمیت میراث فرهنگی و تاریخی خودشان شود.

وی افزود: اما برای اینکه این فرصت به یک موفقیت واقعی تبدیل شود، باید زیرساخت‌های مرتبط با گردشگری نظیر اقامتگاه‌ها، پارکینگ‌ها، خدمات بهداشتی و حمل‌ونقل عمومی به‌طور مؤثر ارتقا یابند. این اقدامات باید قبل از ثبت جهانی به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرند تا گردشگران بتوانند تجربه‌ای مثبت از بازدید از این روستا داشته باشند.

علل تأخیر ثبت جهانی روستای ابیانه

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به مشکلات ساختاری در فرآیند ثبت جهانی ابیانه اشاره کرده و افزود: پرونده ثبت جهانی ابیانه تا به حال چندین بار به یونسکو ارسال شده است، اما به‌دلیل نواقص مختلفی که در آن وجود داشته، هر بار بازگشت داده شده است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این زمینه، مداخلات معماری و ساخت‌وسازهای ناهماهنگ با بافت تاریخی روستا است.

وی ادامه داد: برای ثبت جهانی ابیانه، استانداردهای خاصی وجود دارد که باید به دقت رعایت شود. یکی از این الزامات، کاهش مداخلات در ساختار بافت تاریخی است. بنابراین، هرگونه تغییر در معماری یا ساخت‌وسازهای جدید باید با هماهنگی کامل با هویت تاریخی روستا انجام شود. در صورتی که این تغییرات هماهنگ نباشند، می‌توانند به روند ثبت جهانی آسیب بزنند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان همچنین در خصوص مشکلات ساختاری گفت: در این مدت، برخی از تغییرات در بافت روستا مانند نصب تأسیسات جدید یا ساخت‌وسازهای ناهماهنگ باعث تأخیر در ثبت جهانی شده است. به همین دلیل، ما باید تلاش کنیم که این تغییرات کاهش یابد و تمام اقدامات به‌گونه‌ای صورت گیرد که با هویت تاریخی ابیانه همخوانی داشته باشد.

وی درباره فرآیند بررسی پرونده ثبت جهانی ابیانه و علت تأخیر در روند آن گفت: یکی از دلایل تأخیر در ثبت جهانی ابیانه، حجم زیاد پرونده‌های ثبت جهانی است که در حال حاضر در دست بررسی هستند. این موضوع باعث شده که فرایند بررسی پرونده‌ها طولانی‌تر شود. همچنین محدودیت در برگزاری جلسات و بررسی دقیق همه جزئیات این پرونده‌ها، موجب کندی در روند ثبت جهانی شده است. البته خوشبختانه از نظر تکمیل مدارک، پرونده ابیانه در وضعیت مطلوبی قرار دارد.

کرم‌زاده همچنین در پایان خاطرنشان کرد: برای تسریع روند ثبت جهانی، ما باید اقدامات لازم را در زمینه اصلاح ساختارها و هماهنگی با یونسکو انجام دهیم. از طرف دیگر، مهم است که جامعه محلی نیز در این فرآیند دخیل شود و نگرانی‌های خود را در این زمینه بیان کند.

گام‌های مهم که برای ثبت جهانی ابیانه باید برداشت

بر اساس صحبت‌های مردم محلی و متولیان امر در این گزارش می‌توان این استنباط را کرد که ثبت جهانی ابیانه با توجه به موانع موجود، نیازمند همکاری گسترده میان مسئولان، کارشناسان میراث فرهنگی و جامعه محلی است. توجه به مشکلات زیرساختی، اصلاح مداخلات ناهماهنگ در بافت تاریخی و برقراری تعادل میان توسعه گردشگری و حفظ هویت فرهنگی روستا، ازجمله گام‌های اصلی در این مسیر هستند. اگر این چالش‌ها با همکاری و هماهنگی حل شوند، ابیانه می‌تواند به‌عنوان یک نمونه موفق از توسعه پایدار گردشگری و حفاظت از میراث فرهنگی به ثبت جهانی یونسکو برسد.