دانشگاه پیام نور نباید در وزارت علوم به عنوان شهروند درجه دو دیده شود

ارتباط فردا: حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست هفته پژوهش و هفته وحدت حوزه و دانشگاه در دانشگاه پیام نور با اشاره به اهمیت این نشست تحت عنوان حکمت بنیان، از زحمات تمامی روسای دانشگاه پیام نور از ابتدا تاکنون، مدیران، معاونان، اعضای هیئت علمی، کارمندان و دانشجویان قدردانی کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین بر لزوم تلاش برای بالندگی دانشگاه پیام نور با همت اساتید تأکید کرد و افزود: امیدوارم خداوند توفیق دهد تا با خلق حسنه و انس با آیات قرآن، شاهد پیشرفت‌های بیشتر دانشگاه پیام نور باشیم.

وی به تاریخ دانشگاه‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: دانشگاه‌ها از دیرباز در ایران وجود داشته‌اند، از دانشگاه جندی‌شاپور قبل از اسلام و مدارس تاریخی همچون دارالحکمه‌ها و دارالعلم‌ها تا تأسیس دارالفنون توسط امیرکبیر و نهایتاً تاسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ با ۶ دانشکده.

خسروپناه، در ادامه سخنان خود به تاریخچه دانشگاه‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: وقتی از دانشگاه در ایران سخن می‌گوییم، این یک پدیده جدید نیست. بر اساتید تأکید می‌کنم که هرگز نگوید دانشگاه ایران از ۱۳۱۳ تاسیس شد. بله، دانشگاه تهران به عنوان یک سبک جدید در سال ۱۳۱۳ تأسیس شد، اما اولین دانشگاه جهان، دانشگاه جندی‌شاپور است که نامش نیز در یونسکو ثبت شده است. پس از آن، دانشگاه‌های مهمی در دوران اسلامی شکل گرفتند و دانشمندانی چون ابوعلی سینا، خوارزمی، خواجه نصیرالدین طوسی، شیخ بهایی و دیگر اساتیدی که امروز در این نشست مورد تقدیر قرار می‌گیرند، در شکل‌گیری تاریخ علم و دانشگاه در ایران نقشی پررنگ داشته‌اند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به هویت تاریخی و تمدنی ایران، افزود: باید به این سابقه افتخار کنیم و قدر آن را بدانیم. اما دانشگاه‌های امروز به طور طبیعی با دانشگاه‌های گذشته تفاوت دارند. به نظر می‌رسد که حداقل چهار بایسته باید در دانشگاه‌ها وجود داشته باشد و به ویژه به دانشگاه پیام نور تأکید می‌کنم که این چهار بایسته را مدنظر قرار دهند.

*ضرورت بازسازی هویت دانشگاه پیام نور

وی در ادامه سخنان خود به بایسته‌های دانشگاه پیام نور پرداخت و با تأکید بر بازسازی هویت این دانشگاه گفت: دانشگاه پیام نور هویتی موفق و اثربخش داشته و این هویت باید دوباره احیا شود. این امر از طریق حرمت نهادن به اساتید و کارمندان انجام می‌گیرد. نباید به بهانه سیاست‌های مختلف، حق و حقوق اساتید ضایع شود، چرا که این اقدام نه عادلانه، نه انسانی و نه عاقلانه است. اساتیدی که سال‌ها زحمت کشیده‌اند تا این دانشگاه را بالنده کنند، باید مورد احترام قرار گیرند. به ویژه وقتی یک استاد به دانشیار یا استاد تمام تبدیل می‌شود، نباید این سرمایه‌های علمی را به راحتی از دست داد.

خسروپناه همچنین به اهمیت عدالت دانشگاهی اشاره کرد و گفت: دانشگاه پیام نور نباید در وزارت علوم به عنوان شهروند درجه دو دیده شود. باید امکاناتی که ارائه می‌شود به طور عادلانه توزیع شود؛ علیرغم اینکه شهریه دریافت می‌شود، ولی امکانات دولتی به خصوص در توسعه آزمایشگاه‌ها و واحدهای مختلف این دانشگاه باید فراهم شود. در دو سال گذشته بر این نکته تأکید کرده‌ام که اساسنامه دانشگاه پیام نور که در دهه ۶۰ و به ویژه در سال ۱۳۶۷ مصوب شده، نیاز به بازنگری دارد تا با نیازهای امروز هم‌خوانی داشته باشد. این اساسنامه باید به‌روز شده و در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شود تا هویت‌سازی دانشگاه از این طریق شکل بگیرد.

وی در ادامه بایسته دوم را تقویت پیوند بین ایمان و امید اشاره کرد و گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم که می‌خواهیم کارهای علمی انجام دهیم بدون اینکه علم با ایمان و ایمان با امید پیوندی داشته باشد. علم و ایمان باید در کنار هم قرار گیرند تا موفقیت حاصل شود. دانشجویان باید احساس کنند که دانشی که در اینجا کسب می‌کنند، آینده‌ای برای زندگی آنها می‌سازد و این احساس امید مهم است. از اساتید بزرگوار خواهش می‌کنم که در این زمینه اندیشه و راهکار ارائه دهند و الگویی برای دانشگاه‌های دیگر فراهم کنند.

*همبستگی بین معرفت، مهارت و جامعه یا صنعت

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود به سومین بایسته دانشگاه پیام نور، یعنی همبستگی بین معرفت، مهارت و جامعه یا صنعت پرداخت و گفت: این بایسته می‌تواند امیدآفرین باشد. گذشت زمان نشان می‌دهد که نسل اول دانشگاه‌ها که آموزش محور بودند و نسل دوم که پژوهش محور بودند، اکنون عمرشان به پایان رسیده است. در حال حاضر، در حال تدوین آیین‌نامه‌های ارتقا با همکاری اساتید وزارت علوم و وزارت بهداشت هستیم و لازم است به مسئله مهارت و ارزیابی اثرگذاری دانشگاهیان در فرایند تحصیلی توجه بیشتری داشته باشیم.

*تغییر رشته‌های دانشگاهی متناسب با نیاز روز

وی ادامه داد: شرط اول در این راستا، پیوند دانش و فناوری با صنعت و نیازهای اجتماعی است. نیاز است که ما رشته‌های تحصیلی را با توجه به نیازهای روز جامعه تغییر دهیم. به‌عنوان مثال، به سایت دانشگاه‌های بزرگ دنیا مانند آکسفورد نگاه کنید و متوجه شوید که برخی از رشته‌ها و دپارتمان‌ها تنها پس از دو یا سه سال تغییر می‌کنند. رشته‌هایی مانند تغذیه و سبک زندگی به تازگی در دانشگاه هاروارد ایجاد شده‌اند. این تغییرات برای این است که معرفت با مهارت و نیازهای جامعه و صنعت پیوند پیدا کند.

خسروپناه به تغییرات اساسی در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: ما نمی‌توانیم فقط درباره تغییر صحبت کنیم و در عین حال رشته‌های تحصیلی‌مان را تغییر ندهیم. در سال ۱۳۱۳، دانشکده‌های دانشگاه تهران علم محور بودند، اما اکنون به ندرت در دنیا دانشکده‌ها بر اساس علم محوری تعریف می‌شوند. به جای آن، دانشگاه‌های مهارت محور با دانشکده‌های موضوعی مانند دانشکده خانواده، دانشکده تغذیه و دانشکده خودرو شکل‌گرفته‌اند.

*نیازمند تعریف رشته‌های نو و دانشکده‌های موضوعی جدید هستیم

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: فیزیکی که در دانشکده خودرو آموزش داده می‌شود با فیزیک آموزش داده شده در دانشکده هوافضا متفاوت است. به همین سبب، وقتی یک دانش‌آموخته دکتری فیزیک می‌خواهد در یک کارخانه صنعتی مشغول به کار شود، نمی‌توانند از او استفاده کنند. زیرا به این سادگی نمی‌شود که همه به هیئت علمی تبدیل شوند؛ بلکه باید قادر به راه‌اندازی کسب‌وکارهای دانش بنیان باشند. بنابراین، ما نیازمند تعریف رشته‌های نو و دانشکده‌های موضوعی جدید هستیم. همچنین، مهم است که پارک علم و فناوری در دانشگاه پیام نور برای رشد دانش‌بنیان‌ها به تحقق برسد.

خسروپناه در پایان بر لزوم بومی‌سازی علوم انسانی تأکید کرد و گفت: علوم انسانی باید ارتباطی با مسائل عمومی جامعه پیدا کند و نیازهای آن را در نظر بگیرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود به انتقادات پیرامون تعاریف علم و شبه‌علم پرداخت و گفت: برخی عزیزان می‌گویند علم فقط همان تجربه است و با مقولات شرق و غرب کار ندارد. اگر چنین نظری مطرح شده باشد، به معنای شبه علم خواهد بود. بحث علم و شبه علم مربوط به فلسفه علم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بوده است. در حال حاضر هیچ فیلسوف علم معاصری نیست که چنین مباحثی را مطرح کند. ما نباید به تکرار حرف‌های نادرست نیمه اول قرن بیستم ادامه دهیم، زیرا این موضوعات در نیمه دوم قرن بیستم به‌طور کلی نقد شده‌اند و نباید به شخصیت‌های علمی‌مان اجازه دهیم که محتوایی را تکرار کنند که قبلاً رد شده است.

وی افزود: امروز نظریه فرهنگی متناسب با شرایط ایران، به معنای نفی تدریس علوم انسانی نیست. اساتید و دانشجویان ما باید با نظریه‌ها آشنا شوند، اما محققین باید در چارچوب نیازهای زمانه خود نظریه‌پردازی کنند. این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد.

خسروپناه در ادامه به بایسته آخر یعنی همراهی آموزش و پرورش و پیوند فعالیت‌های علمی با فعالیت‌های فرهنگی اشاره کرد و اظهار داشت: امیدوارم با کمک نهاد مقام معظم رهبری بتوانیم این فعالیت‌های فرهنگی و علمی را به‌طور همزمان پیش ببریم. همچنین در حوزه ورزش باید موفقیت‌های جهانی اخیر را تقویت کنیم و رشته‌های مختلف ورزشی را در دانشگاه پیام نور گسترش دهیم. جوانان ما با ورزش ضمن تأمین سلامت جسمی، به سلامت فکری دست می‌یابند.

انتهای پیام