توقف مازوت سوزی اقدامی که شجاعت در اجرا را می طلبید/دولت چهاردهم انتقادات را به جان خرید

به گزارش خبرگزاری برنا، در شرایط کنونی، وضعیت مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران به یکی از مسائل پیچیده و بحث‌برانگیز در مدیریت انرژی و حفظ کیفیت هوا تبدیل شده است. مازوت، به‌عنوان یکی از آلاینده‌ ترین سوخت‌های فسیلی، همواره در فصول سرد سال و هنگام کاهش تأمین گاز طبیعی به عنوان جایگزینی برای نیروگاه‌ها مطرح می‌شود.

این امر به دلیل مشکلات در تأمین پایدار گاز، به‌ ویژه در زمستان و نیاز به تولید برق مستمر است. با این‌حال، استفاده از مازوت به دلیل آلایندگی بسیار بالا و تأثیرات جدی آن بر سلامت عمومی، همواره با انتقادات شدیدی مواجه بوده است.

سوخت مازوت چیست؟

نفت کوره یا مازوت یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید و چون سیاه‌ رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین مادهٔ سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها، موتور‌های دیزلی دریایی و برخی نیروگاه‌ها است.

نفت کوره به‌عنوان نفت سنگین، نفت دریایی یا مازوت نامیده می‌شود. این سوخت به‌صورت برشی از برج تقطیر نفت خام به‌صورت محصول برج تقطیر یا باقی‌مانده برج تقطیر به‌ دست می‌آید. به‌طور کلی نفت کوره هر سوخت مایعی است که در بویلر‌ها یا کوره‌ها برای تولید گرما استفاده می‌شوند یا در موتور‌ها برای تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرند به‌جز سوخت‌هایی که نقطهٔ فلش آنها ۴۲ درجهٔ سانتی‌گراد است و سوخت‌هایی که در مشعل‌های پشم ویک یا کتان سوزانده می‌شوند.

اثرات ورود مازوت به محیط زیست چیست؟

نفت‌های کوره همچون مازوت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از دیگری به شمار می‌آید. زمانی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آنها تبخیر می‌شوند. برخی دیگر نیز به دلیل نشتی مخازن نگهداری آنها در آب و خاک حل خواهند شد.

مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز صورت می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند می‌توانند تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.

قرارگیری انسان در معرض فرآورده‌های نفتی

امروزه ما به روش‌های مختلفی در معرض آلودگی فرآورده‌های نفتی از جمله نفت کوره و مازوت قرار می‌گیریم. محتمل‌ترین حالت، زمانی است که برای گرم‌‌ کردن خانه‌ها از نفت سفید استفاده شود. علاوه بر این، از نفت سفید و سایر ترکیبات نفتی به عنوان حلال و پاک‌ کننده نیز بهره می‌گیرند؛ بنابراین در صورت ذخیره و نگهداری این مواد در منزل و تبخیر آنها، احتمال تماس آنها با پوست بسیار زیاد است. علاوه بر این، وجود نیروگاه‌های حرارتی در نزدیکی شهر‌ها و استفاده از مازوت در آنها سبب قرارگیری انسان در معرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فرآورده‌ها خواهد شد. 

سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی، تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسل یا ذرات بسیار ریز هوا است که «ذرات معلق» موجود در هوا را سبب می‌شوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند.

کاربرد‌های مازوت

امروزه استفاده‌های زیادی از مازوت برای خانه‌ها و مشاغل موجود است. از جمله موارد استفاده از مازوت می‌توان به گرم شدن خانه‌ها و کامیون‌های سوخت‌رسان، برای روشن شدن کوره‌ها، تولید بخار برای مصارف صنعتی و تولید انرژی الکتریکی اشاره کرد.

این ماده همچنین می‌تواند برای تأمین انرژی انواع موتورها، لامپ‌ها، بخاری‌ها، اجاق‌ها و فانوس‌ها استفاده کرد و یک گزینه معمول برای کارخانه‌هایی است که تجهیزات گرمایشی مانند کوره‌ها و دیگ‌های بخار دارند.

از دیگر کاربرد‌های این سوخت استفاده در ژنراتور‌های اضطراری است. مثلا موقع قطعی برق یک ژنراتور اضطراری می‌تواند مشکلات زیادی را که از طریق نبود برق ایجاد شده را برطرف کند که شامل گرمایش محل یا تهویه مطبوع و همچنین عدم توانایی استفاده از سیستم‌های امنیتی، تجهیزات پزشکی یا الکتریکی است.

این ترکیب می‌تواند در محیط‌های تجاری، صنعتی و کشاورزی، ماشین آلات یا وسایل نقلیه برای استفاده در جاده‌ها بکار برود. نمونه‌هایی از این ماشین آلات شامل ماشین‌های برداشت و سایر تجهیزات کشاورزی و همچنین ماشین آلات استخراج معادن یا حتی کشتی‌های بنکر می‌باشد.

ترکیب مازوت در اروپا و همچنین ایالات متحده، شکسته شده و به گازوئیل تبدیل می‌شود. در گذشته، مازوت برای گرم کردن خانه‌ها در کشور‌های شرقی و شوروی سابق مورد استفاده قرار می‌گرفت، چون تجهیزات لازم برای تبدیل مازوت به سایر محصولات پتروشیمی وجود نداشت.

سوخت مازوت دارای مقادیر بالایی از گوگرد و سایر ترکیبات سمی است که سوزاندن آن منجر به تولید حجم زیادی از ذرات معلق و گاز‌های سمی می‌شود. این آلاینده‌ها تأثیر مستقیم بر آلودگی هوا دارند و افزایش آنها در هوای تنفسی، خطر بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

در حال حاضر از میان حدود ۱۴۰ نیروگاه بزرگ در کشور، تنها ۱۴ نیروگاه بخاری توانایی استفاده از مازوت را دارند که عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعیت و دور از کلان‌شهر‌ها قرار گرفته و به‌طور محدود از این سوخت استفاده می‌کنند؛ دولت نیز اخیرا اعلام کرده که هیچ‌یک از نیروگاه‌های مستقر در کلان‌شهرها، از جمله اصفهان، کرج و اراک، از مازوت استفاده نخواهند کرد و این سیاست به دلیل نگرانی‌های شدید درباره آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ اتخاذ شده است.

ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۶ درصد آب رفت

طبق آمار‌های شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳ مقدار ذخایر نفت‌گاز نیروگاهی یک میلیارد و ۸۱۰ میلیون لیتر بود که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (ابتدای شهریور سال ۱۴۰۲) با ۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون لیتر، ۴۳ درصد کاهش یافته است.
همچنین در ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳، ذخایر نفت کوره نیروگاهی یک میلیارد و ۴۰۸ میلیون لیتر بوده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (ابتدای شهریور ۱۴۰۲) با یک میلیارد و ۸۵۶ میلیون لیتر، ۲۳ درصد کاهشی بوده است.
در مجموع و با احتساب نفت کوره و نفت گاز نیروگاهی، ذخایر سوخت مایع نیروگاهی کشور در زمان تحویل به دولت چهاردهم، ۳ میلیارد و ۲۱۸۸ میلیون لیتر بوده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (شهریور ۱۴۰۲) با ۵ میلیارد و ۲۳ میلیون لیتر، ۳۶ درصد کاهشی بوده است.

رشد ۷۵ درصدی تحویل سوخت مایع نیروگاهی در آبان ۱۴۰۳

با این‌حال از ابتدای آبان ۱۴۰۳، به‌طور میانگین روزانه ۲۳.۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۱۴.۷ میلیون لیتر، ۷۲ درصد رشد یافته است. همچنین به‌ طور میانگین از ابتدای آبان امسال روزانه ۴۲.۶ میلیون لیتر نفت کوره تحویل نیروگاه‌های کشور شده است که این عدد نیز در مقایسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۲۳.۷ میلیون لیتر، ۸۰ درصد رشد یافته است؛ بنابراین در مجموع در آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۷۰.۷ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های کشور شده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (آبان ۱۴۰۲) با ۳۸.۴ میلیون لیتر در روز، ۳۲.۳ میلیون لیتر معادل حدود ۷۵ درصد رشد یافته است.

از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال همچنین به‌طور میانگین روزانه ۲۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال با ۲۰.۳ میلیون لیتر، ۴.۷ میلیون لیتر معادل ۲۳ درصد رشد یافته، همچنین به‌طور میانگین روزانه ۲۲.۸ میلیون لیتر نفت‌کوره تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال با ۱۴.۲ میلیون لیتر، ۸.۶ میلیون لیتر معادل ۶۰ درصد رشد یافته است.

در مجموع از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۴۷.۸ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (یکم فروردین تا ۱۲ آبان سال ۱۴۰۲) با ۳۴.۵ میلیون لیتر در روز، ۱۳.۳ میلیون لیتر معادل ۴۱.۵ درصد رشد یافته است.

سهم تهران در سوختن مازوت صفر است

موضوع مورد توجه این است که هیچکدام از نیروگاه‌های کشور تمایلی به استفاده از سوخت مازوت ندارند چراکه استفاده از مازوت هزینه تعمیر، نگهداری و بهره‌بردای را تا ٥٠ درصد افزایش می‌دهد. به عبارتی مصرف سوخت‌های فسیلی بجز گاز حاوی موادی هستند که باعث رسوب‌زایی و خوردگی روی سطوح داغ بویلر می‌شوند.

در این بین در تهران نیز هیچکدام از نیروگاه‌ها مازوت مصرف نمی‌کنند، در میان نیروگاه‌های تهران  نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است و در تهران برای تامین برق هیچ نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌شود.

سهم نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق تنها ۷ درصد است.

از سوی دیگر بر اساس گزارش‌های منتشرشده از سوی سازمان محیط‌زیست، منابع متحرک مانند خودرو‌ها و حمل‌ونقل عمومی بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهر‌ها دارند. به طور خاص، سهم نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق تنها حدود ۷ درصد اعلام شده است، در حالی که بخش حمل‌ونقل با سوخت گازوئیل و بنزین، نزدیک به ۸۰ درصد ذرات معلق را تولید می‌کند.

این آمار نشان می‌دهد که اگرچه مصرف مازوت در نیروگاه‌ها موضوعی نگران‌کننده است، اما کاهش آلاینده‌های ناشی از حمل‌ونقل و سوخت‌های سنگین نیز باید در اولویت قرار گیرد.

سهم منابع متحرک در آلودگی هوای شهر تهران ۵۹ درصد است

براساس گزارش سیاهه انتشار سازمان حفاظت محیط زیست درباره سهم منابع ثابت و متحرک در آلایندگی هوا نیز مشخص شده است که در شهر تهران سهم منابع متحرک در آلودگی هوا ۵۹ درصد، در تبریز ۵۷ درصد، در اهواز ۷۲ و در اراک ۵۰ درصد بوده، ترازنامه انرژی کشور سهم هر بخش در تولید ذرات معلق را براساس حوزه مصرف انرژی و نوع سوخت مشخص کرده که طبق اطلاعات این ترازنامه سهم سوخت مازوت در تولید ذرات معلق ۱.۹ درصد است. این رقم در حالی است که سهم گازوئیل در تولید ذرات معلق که عمدتا نیز در بخش حمل‌ونقل استفاده می‌شود، حدود ۷۶ درصد است.

کاهش وابستگی به مازوت با افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و بهبود زیرساخت‌های انتقال گاز

به‌منظور مدیریت بهینه مصرف سوخت و کاهش آلودگی، چندین راهکار قابل‌اجرا است، در فصل‌های سرد که تقاضای گاز افزایش می‌یابد، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و بهبود زیرساخت‌های انتقال گاز می‌تواند وابستگی به مازوت را کاهش دهد.
افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشیدی و بادی می‌تواند نقش موثری در کاهش نیاز به سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها ایفا کند و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی به سوخت‌های آلاینده مانند گازوئیل و بنزین می‌تواند به‌طور غیرمستقیم به کاهش مصرف مازوت و سایر سوخت‌های سنگین کمک کند.

در نهایت، مدیریت بحران مصرف مازوت و آلودگی ناشی از آن نیازمند یک برنامه جامع و یکپارچه است که شامل توسعه انرژی‌های پاک، بهبود زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل و مدیریت تقاضا باشد و لازم است که دولت به این موارد توجه ویژه داشته باشد.

بیش از ۱۰سال است که هیچ‌یک از نیروگاه‌های تهران سوخت مازوت دریافت نکرده‌اند

براساس قانون هوای پاک و مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی، شهر‌های بزرگ و مراکز استان که نیازمند مازوت‌سوزی باشند باید مجوز شورای امنیت بگیرند، اما با همین قانون هم بیش از ۱۰سال است که هیچ‌یک از نیروگاه‌های تهران سوخت مازوت دریافت نکرده‌اند، اما در برخی نیروگاه‌ها که گاز کم بیاید، چاره‌ای جز سوزاندن سوخت فسیلی نیست. ۲پالایشگاه گازی در سال‌های گذشته به‌دلیل مصرف بالای گاز خاموش شدند. آنها ۶۰میلیون مترمکعب مصرف گاز داشتند و همین موضوع باعث شد پالایشگاه خاموش شود. نیروگاه را هم نمی‌توان در این شرایط غیرفعال کرد؛ به همین دلیل برخی نیروگاه‌ها با نفت گاز فعالیت کردند و اکنون نیز در تهران گازوئیل زیر ۱۰پی‌پی‌ام توسط پالایشگاه‌ها تامین می‌شود. اما سهمیه مازوت سالانه به نیروگاه‌ها تحویل داده شده و آنها در مخازنشان نگهداری می‌کنند.

با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، سهم نیروگاه‌های برق کاهش پیدا می‌کند و این موضوع تامین برق پایدار در کشور را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این شرایط توسعه تجدیدپذیر‌ها به عنوان راه حلی برای کمک به عبور از پیک مصرف در تابستان و همینطور تامین برق پایدار در زمستان و در شرایط کمبود منابع فسیلی، مورد توجه قرار گرفته است.

توسعه ۱۰ هزار مگاواتی انرژی‌های تجدید پذیر از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم

در برنامه پنجم و ششم، به ساخت ۵ هزار مگاوات نیروگاه انرژی تجدید پذیر اشاره شد که البته محقق نشده و اکنون هم در برنامه هفتم به منظور رفع موانع و ایجاد ساز و کار مناسب برای افزایش تولید انرژی‌های تجدید پذیر و نوین به میزان ۱۲ هزار مگاوات، برنامه‌هایی اعلام شده است. وزارت نیرو نیز از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم توسعه ۱۰ هزار مگاواتی انرژی‌های تجدید پذیر را در دستور کار قرار داده است.

آیا میدانید مازوت با بدن ما چه میکند؟

مازوت، سوختی است که می‌تواند تأثیرات مخربی بر سلامت انسان داشته باشد. استنشاق طولانی‌مدت آلاینده‌های ناشی از احتراق مازوت می‌تواند موجب بروز مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان شود. افزایش آلودگی هوا به واسطه احتراق مازوت می‌تواند بر سلامت عمومی جامعه تأثیر بگذارد.

استفاده از مازوت به عنوان سوخت صنعتی، به دلیل داشتن ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی، خطرات متعددی برای سلامتی انسان‌ها به همراه دارد. مطالعات نشان می‌دهد که آلاینده‌های ناشی از احتراق مازوت، مانند دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق، می‌توانند به مرور زمان بر سیستم تنفسی تأثیر گذاشته و منجر به بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن شوند. علاوه بر این، ترکیبات آروماتیک پلی‌سیکلیک موجود در مازوت به عنوان مواد شیمیایی سرطان‌زا شناخته شده‌اند و خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان ریه، را افزایش می‌دهند.

گام شجاعانه دولت وفاق ملی در دستور توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌ها

کارشناسان خودرو‌های فرسوده، سوخت بی کیفیت و مازوت سوزی در نیروگاه‌ها را برخی عوامل آلودگی هوا می‌دانند که در راستای قانون هوای پاک برای هر کدام از این عوامل چاره اندیشی شده است که البته اجرای آنها قطعا به پشتکار و شجاعت نیاز دارد، چون اجرای برخی از آنها مشکلاتی را برای مردم و صنایع ایجاد می‌کند که برای اولین بار دولت چهاردهم از پس آن برآمد و براساس مصوبه هیات دولت مصرف مازوت در سه نیروگاه نیروگاه شازند (اراک)، منتظر قائم (کرج) و شهید منتظری (اصفهان) ممنوع شد و این خبر خوش را محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس جمهور در جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا که ۱۶ آبان ماه در سازمان حفاظت محیطزیست برگزار شد اعلام کرد.

وی درباره دستور رئیس جمهور برای متوقف کردن مصرف مازوت در نیروگاه‌ها گفت: سالهاست که با معضل وارونگی هوا مواجه هستیم که عامل آن ناترازی در تامین برق است که مشکلاتی را برای کلانشهر‌های کشور ایجاد می‌کند، به عنوان مثال در کلانشهر اراک سالانه ۱۶میلیون تن مازوت برای تولید برق مصرف می‌شود که مشکلاتی را برای زندگی و حیات مردم این استان و دیگر استان‌ها به خصوص تهران و البرز ایجاد کرده است.

وی با تاکید بر اینکه رئیس جمهور دستور داد برای تامین سلامت مردم استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها ممنوع شود افزود: البته متوقف شدن مصرف مازوت در نیروگاه‌ها ممکن است منجر به کاهش تولید برق در شبکه توزیع و در نهایت خاموشی شود، اما چاره‌ای نداریم، زیرا نمی‌توانیم شاهد مرگ مردم بر اثر آلودگی باشیم، از مردم می‌خواهیم در مصرف برق صرفه‌جویی و در راستای سلامت دیگران در مدیریت برق دولت را همراهی کنند.

این اقدام در تمام دولت‌ها بی سابقه بود، چون خاموشی مشکلاتی را برای مردم و صنایع به همراه خواهد داشت، اما دولت تصمیم گرفت که سلامت مردم در اولویت باشد از این رو دستور توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌ها صادر شد.

مازوت و ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی
مازوت به دلیل دارا بودن ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی، می‌تواند عوارض جدی بر سلامتی انسان از جمله بیماری‌های تنفسی و قلبی، التهابات و حتی سرطان ایجاد کند. در هوای آلوده به مازوت، مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، آجیل‌ها و دانه‌ها، ماهی‌های غنی از امگا ۳ و چای سبز می‌تواند به مقابله با رادیکال‌های آزاد ناشی از آلودگی و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. همچنین، نوشیدن آب فراوان و استفاده از فیلتر‌های هوا در داخل منازل توصیه می‌شود.

علی ابراهیمی نیز نماینده مردم شازند درمجلس دهم شورای اسلامی‌ هم درباره اقدام دولت در متوقف کردن مازوت سوزی در پالایشگاه‌ها گفت: این اقدام دولت در راستای حفظ سلامت مردم ساکن در حاشیه نیروگاه‌ها است که ازنظرمن اقدام ستودنی و بسیار ضروری به نظر می‌آید و ما این اقدام را می‌پسندیم.البته دولت چهاردهم باید به گام‌های بلندی در پیشگیری از آلودگی ناشی از صنایع برود و بصورت زیرساختی و زیربنایی اقدام درست را انجام دهد این در حالی است که نباید شرایط کشور از حالت مطلوب واستاندارد خارج شود، زیرا برای پیشگیری باید خاموشی‌های دوره‌ای اطلاع رسانی شود.

وی در خصوص استفاده از انرژی تجدید پذیرادامه داد: منطقه وسیعی از کشور ما در معرض تابش آفتاب است و در خیلی از نقاط تابش افتاب زیادتری داریم و جزء مناطق خشک و نیمه خشک هستیم که باید از این ظرفیت استفاده شود البته درست است که در تامین منابع آبی در کشور محدودیت داریم ولی از نظر تابش خورشیدی دارای مزیت هستیم و شرایط به گونه‌ای است که این آمادگی وجود داردتا از انرژی خورشیدی بهره گیری شود.

انتهای پیام