هنر > سینمای ایران

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت


خبرگزاری مهر- گروه هنر- عطیه موذن: «هزار نقل ناگفته» مجالی است بر احیای سنت های نمایشی ایرانی که تقریباً به فراموشی سپرده شده اند؛ این جدی ترین تعریف و رویکردی است که عوامل این نمایش از نویسنده و کارگردان تا بازیگران بر آن تاکید دارند.

«هزار نقل ناگفته» نمایش رادیویی به کارگردانی محمد آقامحمدی و تهیه کنندگی ژاله محمدعلی است که این روزها از رادیو نمایش پخش می شود و به دلیل اهمیت پرداخت این اثر به گونه های نمایشی ایرانی که بسیاری از آنها دیگر از دست رفته اند، به آن پرداختیم.

در نشستی که به همین بهانه در خبرگزاری مهر برگزار شد، محسن سوهانی مدیر رادیو نمایش و جمعی از عوامل این نمایش رادیویی حضور پیدا کردند و درباره اثر به گفت‌وگو پرداختند. همچنین با حضور بازیگران این مجموعه از جمله بهرام ابراهیمی، حمید یزدانی ابیانه، معصومه عزیزمحمدی و … بخشی از این نمایش رادیویی در خبرگزاری مهر اجرا و از این اثر رونمایی شد.

از دیگر حاضران در آیین رونمایی این نمایش رادیویی می توان به حسین تفنگدار و جعفر غلامپور نویسنده، شهلا دباغی سرپرست نویسندگان، کرامت رودساز و عباس توفیقی بازیگر و علی جباری نوازنده کمانچه اشاره کرد.

مجموع گفت‌وگو با حاضران در این نشست را در زیر می خوانید:

*آقای سوهانی چه نیازی احساس شد که رادیو نمایش حامی ساخت آثاری چون «هزار نقل ناگفته» باشد که سختی بسیاری هم در تحقیق و اجرایی کردن ایده های آن وجود دارد؟

محسن سوهانی: ماحصل کار هنرمندان درجه یک رادیو نمایش در چند وقت اخیر اثری به نام «هزار نقل ناگفته» شده است، کاری که یک ویژگی منحصر به فرد دارد و محور اصلی آن هویت و فرهنگ ایرانی است. این مساله مهم است که چرا باید در این روزگار هویت برای ما مساله مهمی باشد؟ نگاهی بیندازیم به کشورهای در حال توسعه در همین پیرامون خود مثل قطر یا کره جنوبی در جنوب شرق آسیا و می فهمیم که به شدت روی مقوله دیپلماسی عمومی کار می کنند که با هویت، فرهنگ و … در ارتباط است. اگر به سیر تاریخ خود نگاه کنیم در دوره قاجار از قطار تمدن جا ماندیم. فرهنگ ما متوازن نشد و توسعه و عناصر تمدنی پیش نرفت. برخی عناصر مثل قهوه خانه ها هستند که مصادیقی از این هویت هستند. بسیاری از اندیشمندان سپهر عمومی مثل هابرماس روی چنین مفاهیمی تاکید دارند و قهوه خانه را رسانه تمام عیار می دانند. یکی دیگر از مقولاتی که این روزها بسیار درباره آن صحبت می شود «بازی وارسازی» است. اینکه تمام مقولات جدی را تبدیل به آموزش کنیم. تئاتر کاربردی یکی از ویژگی های اصلی اش بحث آموزش است. همه این‌ها در قهوه خانه ها بوده است مثلا ترنابازی فقط بازی نیست و پشت آن نوعی فلسفه وجود دارد.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

قهوه خانه ها همچنین پایگاهی برای رد و بدل شدن اخبار بوده است. پس یک رسانه تمام عیار بوده اند و در دوره صفوی جایگاه ویژه ای داشته اند که جای ادیبان و فرزانگان بوده است. دوستان رادیو نمایش این عنصر جالب فرهنگی را برای نقل داستان هایی انتخاب کرده اند که همه برآمده از دل آن بازی ها، فرهنگ ها و سنت هاست. این برای نسل جوان هم خیلی اهمیت دارد که ما به این ترتیب به مقوله هویتی فرهنگ خود بپردازیم. ما در شرایطی هستیم که می توان برای آن تعبیر جنگ جهانی هویت را به کار برد یعنی کشورهایی که دنبال قدرت به معنای نوین هستند روی معنای هویت کار می کنند و روی تضعیف هویت دیگر کشورها وقت می گذارند. اگر در این جنگ یک جوان ایرانی این سوال را بپرسد که من ایرانی هستم و چه اهمیتی دارد ما قافیه را باخته ایم. آثاری مثل «هزار نقل ناگفته» دقیقاً در پی پاسخ به این پرسش است که ایرانی بودن چه ارزشی دارد؟ امیدوارم این اثر مورد توجه مخاطب قرار بگیرد. البته همین ابتدای کار بازخوردهایی که گرفته ایم بسیار خوب است.

*آقای آقامحمدی به عنوان کارگردان هم توضیحات خود را درباره این پروژه بفرمایید و اینکه این نمایش به چه گونه هایی می پردازد؟

محمد آقامحمدی بازیگر و کارگردان: من یک سال پیش طرحی داشتم که به رادیو ارائه کردم و یک روز مدیر رادیو نمایش زنگ زد که الان وقتش است. قصه این مجموعه در یک قهوه خانه می گذرد. داستان مرشدی که سال ها در این قهوه خانه نقل می گفته و تماشاگرانی داشته و بعد دختر و دامادش را در یک حادثه از دست می دهد، بعد از مدتی هم همسرش را هم از دست می دهد. یاسمن نوه او تصمیم می گیرد برای احیای قهوه خانه و همچنین وضعیت روحی پدربزرگش این قهوه خانه را به یک سفره خانه تبدیل کند. قهوه خانه به سفره خانه تبدیل می شود و هر بار با یک اتفاق جدید رو به رو می شویم. دکتر سوهانی خیلی در زمینه ساخت این اثر به ما کمک کرد. من خیلی به نمایش های ایرانی علاقه دارم. قصد ما این بود که تمام سنت های نمایشی تقریباً فراموش شده را از دل تاریخ ادبیات نمایشی انتخاب کنیم و به آن رنگ داده و احیا کنیم. طبیعتاً ما قالب هایی در تاریخ نمایش داریم که روی آنها چندان کار نشده مثل نوروزخوانی، قاشق زنی و … .

حمید یزدانی ابیانه بازیگر: این نمایش یک نوع فرهنگ‌سازی است. این ها گنجینه هایی است که از دیرباز در جعبه فرهنگی ما بوده است مثل بقال بازی و کم کم فراموش شده است. خیلی از این ها اگر در قالب قصه بیاید و به جامعه منتقل شود بسیار جذاب می شود.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

*فکر می کنم بخش نویسنگی این مجموعه هم بسیار سخت باشد چون قرار است آنطور که گفته شد این بازی های نمایشی را از دل تاریخ بیرون بکشید.

شهلا دباغی سرپرست نویسندگان: آقای آقامحمدی با من تماس گرفتند، پیشنهادی داشتند درباره نمایشی که در یک قهوه خانه می گذرد. ما طی سال ها کار دیگر متوجه می شویم که چه کسی می تواند در چه حوزه ای بنویسند. من هم سراغ حسین تفنگدار و جعفر غلامپور رفتم که اگر این ۲ نویسنده کار نمی کردند نویسنده دیگری در این حوزه نداشتیم. داستان یک قهوه خانه ما را به سمت داستان های ایرانی سوق می داد و آقای تفنگدار نیز سال ها در حوزه نمایش های ایرانی تحقیق کرده بود. قرار بود مخاطب رگه هایی از نمایش های ایرانی را بشنود و در هر قسمت یکی از این آیین های نمایشی توضیح داده شود. این کار بسیار پرزحمت بود. من بیشتر ممکن است روی تنظیم رادیویی یا خط مشی هایی که نیاز است در آن لحاظ شود ورود کنم یا حضور داشته باشم اما زحمت عمده روی دوش نویسنده هاست. این کار همدلی و همراهی یک تیم را می طلبد.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

*آقای ابراهیمی شما به عنوان بازیگری که سال هاست در حوزه تئاتر و نمایش های ایرانی فعالیت دارید چقدر متن کار را پسندیدید و چقدر می توان گفت همچنان چالش تازه ای برایتان بود؟

بهرام ابراهیمی بازیگر: من افتخار شاگردی بهرام بیضایی را دارم که اساس کار او نمایش در شرق و بعد نمایش در ایران بود. من تا قبل از او فکر می کردم نمایش فقط همین فعالیتی است که به اصطلاح به عنوان تئاتر روشنفکری کار می کنیم و در کار او یاد گرفتم که بسیار اشکال نمایشی مغفول در تاریخ ادبیات نمایشی ایران وجود دارد. الان تیمی پیدا شده و دارد این گونه ها را احیا می کند. این قابل احترام است و من هر وقت فرصت کنم با این تیم کار می کنم. تیمی که کارگردان دستچین کرده است و همه از درجه یک های این حوزه و از تیزهوشان بازیگری هستند. امیدوارم همه زحماتی که کشیده می شود از حمایت های دکتر سوهانی تا خبرگزاری مهر بازخوردی داشته باشد. ما این زحمات را می کشیم تا وقتی مخاطب به شنیدن نمایش «هزار نقل ناگفته» رسید، نگوید حالا برویم ببینیم فوتبال استقلال و پرسپولیس چه کرده اند و شبکه را تغییر دهد. اینکه روی همان موج ۱۰۷ و نیم نگه دارند و ارز آن رد نشوند، می فهمیم کار ما نتیجه داده است. ژاله محمدعلی به عنوان تهیه کننده بسیار کار پر زحمتی دارد. من به عنوان بازیگر می گویم تپق متعلق به بازیگر است اما از طرفی هم تهیه کننده باید آن را درست کند که کار سختی است. ما همه بازیگران خوبی هستیم و اصلاً تعارفی در این زمینه ندارم. به قول استاد سمندریان شکسته نفسی هم بلد نیستم. اما امیدوارم این زحماتی که کشیده می شود نتیجه خوبی برای مخاطب رادیو نمایش باشد.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

*آقای تفنگدار از روند نویسندگی این مجموعه رادیویی بگویید که اشاره شد با تحقیقات مفصلی هم مواجه بوده اید؟

حسین تفنگدار نویسنده: با ما تماس گرفتند و گفتند دوست عزیزمان آقای آقامحمدی ایده ای درباره یک قهوه خانه و اتفاقاتی که در آن می گذرد، دارد. من و جعفر غلامپور عزیز دیدیم این بستر مناسبی است که به یک آرزوی دیرینه برسیم و نمونه‌ای اجرایی از شیوه های نمایش ایرانی داشته باشیم. ما نقالی مرشد را گسترده تر کردیم و فکر کردیم می توانیم مجالس ایرانی اعم از شبیه خوانی، تقلید و … را بنویسیم. لوطی و انتر، معرکه پهلوانی، تخت حوضی، شبیه خوانی، سیاوش خوانی، خیمه شب بازی از جمله این ها بود. از جمله مواردی که در این کار نوشتیم یکی مجلس بقال بازی بود که در خدمت بهرام ابراهیمی بودیم و او نقش ناصرالدین شاه را بازی می کرد. ما می دانیم که از بقال بازی چیزی نداریم و از بین رفته است و تنها بعضی از استادان مثل اکبر رادی مجالسی از بقال بازی نوشته اند.

*اینجا احیای این گونه های نمایشی را با شیوه های مختلف می بینیم؟

تفنگدار: ما بیش از ۲۰ مجلس را نوشته ایم. البته تعداد این ها بسیار زیاد است، نمایش‌های ایرانی اینقدر گسترده و شگفت انگیز است که نمی دانم چقدر می توان در این باره نوشت اما در طول یکی دو سال به راحتی هر شب می توان یکی از این نمایش ها را نوشت. اینها نمایش ملی و میراث فرهنگی ماست. بدیهی است که در دل شیوه‌های نمایشی ایرانی سنت ها، آداب و فرهنگ ایرانی هم به صورت مستتر قرار دارد. نگارش این نمایش ها، علی رغم ظاهر ساده ای که دارد، بسیار سخت است.

*آقای غلامپور شما هم به عنوان دیگر نویسنده این مجموعه بفرمایید که از چه منابعی برای این نمایش ها استفاده شده است؟

جعفر غلامپور نویسنده: مرجع من حسین تفنگدار است. من روزهای اول به این فکر می کردم که چند قسمت بنویسم و بعد عذرخواهی کنم اما در کنار این تیم از کارگردان تا سرپرست نویسندگان و دغدغه حسین تفنگدار که ایجاد دانشنامه شنیداری نمایش های ایرانی بود، باعث شد بمانم. کاری که من به عنوان دیالوگ نویس انجام می دهم براساس تحقیقی روزانه است. مثلاً اگر کار براساس تورناست می روم نمایشنامه های این حوزه مثل نمایشنامه «آسیدکاظم» را می خوانم. من هر روز این تحقیق را دارم که به علاوه تحقیقی می شود که حسین تفنگدار پیش از این انجام داده است.

نکته اساسی در این کار همین روتین بودن است که باید با زبان و لحن خاصی بتوانید این دیالوگ ها را بنویسید. منابع دیداری و شنیداری در این حوزه بسیار کم است. سیاه بازی فقط از مرحوم سعدی افشار وجود دارد و اثری از بسیاری حوزه های دیگر نیست. این ها بیشتر شفاهی بوده و حتی به صورت مکتوب هم برخی گونه های نمایشی ثبت نشده است و از این حیث خود این مجموعه رادیویی می تواند به عنوان منبع باشد. همچنین نقل های سیدحسن روشن ضمیر، مرشد ولی الله ترابی از دیگر منابع ما بودند.

تفنگدار: این دردناک است که ما اگر بخواهیم درباره شکسپیر کار کنیم بسیار دستمان در استفاده از منابع مختلف بازتر است تا اینکه بخواهیم درباره بقال بازی و آثار ایرانی کار کنیم.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

*آقای یزدانی شما هم از بازی در این پروژه بفرمایید و اینکه برای شما چه ویژگی هایی داشت؟

حمید یزدانی ابیانه: برای خود من چند ویژگی برای کار در رادیو نمایش وجود دارد؛ اولین فاکتور این است که گروه چه کسی است. اینجا هم تهیه کننده و کارگردان حرفه ای از دلایل حضورم بودند و نویسندگانی که بلد هستند رادیویی بنویسند. اینکه خود ما دیالوگ و متن را بفهمیم و بازی کنیم یکی از نقاط قوت این مجموعه است. متن ها و دیالوگ ها کاملاً قابل فهم هستند.

عباس توفیقی بازیگر: این نمایش به نظرم پیشانی رادیو است. رادیو متاسفانه مدتی است بسیار ضعیف شد و با آمدن آقای سوهانی قوت گرفت. در این نمایش همه حرفه ای و با قوت کار کردند.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

معصومه عزیزمحمدی بازیگر: به نظرم کاری که دوستان و نویسندگان انجام دادند نوعی غبارروبی از نمایش های ایرانی است. اینجا لازم است از جعفر جودتی صدابردار این مجموعه هم یادی کنیم که به تازگی درگذشت.

سوهانی: این نکته را لازم است بگویم که ما نامه ای دادیم تا جعفر جودتی صدابردار این مجموعه به عنوان شهید خدمت در نظر گرفته شود چون او در حال کار از دنیا رفت. آقای جودتی پای میز صدا و حین پخش زنده برایشان اتفاقی رخ داد که در نهایت ما ایشان را از دست دادیم. امیدوارم با این درخواست ما موافقت شود و این قانون شامل حال همکاران در صداوسیما و فعالان و هنرمندان بشود.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

کرامت رودساز بازیگر: من بازیگر هستم و تمام عمرم بازی کرده ام، امیدوار هم هستم که روی صحنه تئاتر از دنیا بروم. ما در این کار گونه های نمایش ایرانی را داریم که برخی منسوخ شده و فراموش شده است. برخی را هیچ‌کس نمی شناسد. من چند روز پیش مطلبی را می خواندم که در زمان نظامی، باربد ۳۶۵ لحن موسیقی را برای ۳۶۵ روز سال داشته است. ما در هنرهای نمایشی هم در طول تاریخ کهن خود برای هر روز آیین ها و اتفاقات و گونه هایی داشته ایم که فراموش شده است. شاید ما با این مجموعه بتوانیم تلنگری بزنیم و سعی داریم این دریای عظیم آثاری را که پیش از این در طول سال های مختلف اجرا شده است پیدا کرده و گلچین کنیم. دوستان نویسنده، این عناوین را پیدا کرده و ما هم با زبان الکن خود این ها را شنیداری کنیم. البته ما بیشتر می گوییم دیداری چون مدیوم رادیو خیلی بیشتر به سینما نزدیک است و با افکت و صداها و فضاسازی مختلف متن را برای بیننده دیداری می کند. سعی ما بر این است که برای قشر جوان فضایی را یادآوری کنیم و حتی به آن ها که می پرسند مگر هنوز رادیو زنده است؟ نشان دهیم رادیو وجود دارد و هرروز هم پویاتر می شود به ویژه از طریق رادیو نمایش که بیشترین مخاطب را دارد.

گاهی واژگان این نمایش ها اینقدر زیباست که حتی به گوش ما هم نخورده است. ما بقال بازی را کار کردیم؛ اینقدر واژگان عجیب بود که من هر از گاهی نویسنده را صدا می کردم و می پرسیدم فلان واژه چطور باید ادا شود. از آقای سوهانی ممنونم که از این کار حمایت کردند. شاید تئاتر ما که باید از چنین آثاری حمایت کند این همراهی را نداشته باشد. حتی تئاتر آیینی و سنتی که مرجع برگزاری نمایش های ایرانی است از این آثار حمایتی ندارد. این را بگویم ما در رادیو بسیار کار می کنیم و اندک می ستانیم و باید جریانی به‌وجود بیاید که پاسخگوی این زحمت و کار روزانه باشد.

«هزار نقل ناگفته» غبارروبی از نمایش‌های ایرانی است/بازگشت به هویت

معصومه عزیزمحمدی: اینجا دوست دارم از خانم نرگس موسی پور افکتور حرفه ای کار هم یاد کنم. اگر افکت نباشد فضا تک بعدی می شود. همچنین به توانمندی علی جباری ملقب به علی کمانچه اشاره کنم چون نمایش های ایرانی با موسیقی پیوند خورده است و بدون موسیقی معنا ندارد.

ژاله محمدعلی تهیه کننده: ما تصمیم داریم حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ قسمت کار کنیم. یکی از ویژگی های این کار این است که همه تیم با یک زنجیر به همه وصل هستند و هر یک از این اعضا نباشند این کار پیش نمی رود. یک جمله کلیشه ای از ۲۹ سال پیش که وارد این کار شدم وجود دارد که همیشه می گوییم، امیدواریم حاصل تلاش ما مورد پسند مخاطب باشد و امیدوارم این چنین شود.

این خبر را در ارتباط فردا دنبال کنید.

منبع مهر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا